Tabakatü’l-Kübra – Kitâbü’t-Tabakâtü’l-Kebir

H.    230’da vefat eden Muhammed b. Sa’d ez-Zührî’nin hadîs ricâline dair yazdığı ve müellifin en meşhur eserinin adıdır. Tabakât kitaplarının ilki ve günümüze kadar ulaşan en eski kaynak olma özelliğini taşıyan eser, Siyer-Meğâzi ve Tabakât bölümlerinden oluşur. İbn İshak’ın es-Sîretü’n-Nebeviyye ve Vâkidî’nin Kitabu’l-Megâzi’sinden sonra Hz. Peygamber’in hayatı ve şahsiyeti üzerine kaleme alınmış üçüncü eserdir.

İbn Sa’d, Tabakatü’l-Kübra adlı eserini sahabîler ile tâbiin asrında ve kendi yaşadığı devirdeki muhaddislerin, tarihçilerin ve neseb bilginlerinin hayatlarını içine alacak tarzda yazmaya çalışmıştır.

Kitap iki ana kısımdan meydana gelir. Birinci kısım Hz. Peygamber’in siretinden; ikinci kısım ise sahabe, tabiin ve onlardan sonra gelen ulemanın hayatlarından bahseder. I. Kitap “Kitabu Ahbâri’n-Nebî” başlığını taşır. Hz. Peygamber’in hayatını çeşitli yönleri ile ele alır. Bu kitabın II. Bölümü’nde ise, Peygamberler tarihi ve başta Hz. Peygamber’in nesebi olmak üzere, çocukluk ve gençlik hayatı anlatılır. Bu kitabın III. Bölümünde ise Medine devri ele alınmıştır. Kitabın II. Cildinin I. bölümü ise Hz. Peygamber’in gazvelerine, II. Bölüm Hz. Peygamber’in, hastalığı, vefatı, defnedilmesi ve mirası konularına tahsis edilmiştir. Ayrıca Medineli meşhur fakihlerin sözlerinin yanında ashab, tabiîn, tebeu’t-tabiîn ile kendi vefat tarihine kadar yaşayan râvilerin hayatları yer alır. III. Cilt, ashabın hayatıyla başlayıp tabiîn ve diğerlerinin hayatı ile devam eder. Burada Hz. Ömer’in fey gelirlerini dağıtırken oluşturduğu divan defterlerindeki sahabe tabakası incelenmiştir. Son ciltte ise kadın sahabiler yer almıştır.