Sun Yat Sen Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

SUN YAT SEN (1866-1925)

Çinli siyaset ve devlet adamı. Çin bağımsızlık mücadelesinin önderidir.

12 Kasım 1866’da Kvangtung Eyaleti’nde Macao yakınlarındaki Tsui-heng köyünde doğdu, 12 Mart 1925’te Pekin’de öldü. Yoksul bir köylü ailesinin oğluydu. 13 yaşındayken, daha önce Hawaii’ye göç etmiş olan ağabeyinin yanına Honolulu’ya gitti. Orada Hıristiyan olması, buna büyük bir tepki gösteren ağabeyi tarafından 1883’te köyüne geri gönderilmesine neden oldu. Ertesi yıl Hong Kong’a giderek tıp öğrenimine başladı. Çin’e Batılı devletler tarafından dayatılan haksız antlaşmaların, kapitülasyonların ve eşitsiz uluslararası rekabetin körüklediği toplumsal ve iktisadi bunalım ortamında, Hong Kong’ da ve Kanton’da sürdürdüğü üniversite öğrenimini 1894’te tamamlayarak tıp doktoru oldu. Öğrencilik yıllarından başlayarak Çin’in yabancı egemenliğinden kurtulması ve kalkınması için verilecek bağımsızlık mücadelesinin yılmaz bir savunucusu olan Sun Yat Sen, 1894’te bu amaçla Çin’in Yeniden Doğuşu İçin Birlik adlı bir örgüt kurdu. 1895’te Kanton’a giderek, Mançu hanedanını devirmeye yönelik bir ayaklanma planladı. Ancak ayaklanma girişiminin daha başlamadan açığa çıkarılması ve devrimci hareket üzerindeki yoğun baskılar nedeniyle aynı yıl yurt dışına çıkmak zorunda kaldı.

Böylece 16 yıllık sürgün yaşamı başlayan Sun Yat Sen, bir süre İngiltere’de yaşadıktan sonra 1897’de Japonya’ya geçti. Mançu hanedanına karşı yürütülen mücadelenin yurt dışı merkezi durumundaki Tokyo’da, Çin’de imparatorluk yönetimini anayasal bir monarşiye dönüştürmek için imparatoriçe Tzu Hşi’ye karşı mücadele eden Kang You-vei ve Liang Çi-çao gibi reformcularla işbirliği yapmayı denediyse de, bundan bir sonuç elde edemedi. Bu dönemde 1905 Rus Devrimi’nin ve Narodnikler’in (Rus Halkçıları) görüşlerinin etkisiyle ünlü “üç ilke” sini belirledi. 1905’te Çin’in Yeniden Doğuşu İçin Birlik’le diğer bazı devrimci örgütlerin birleşmesiyle kurulacak olan Ortak Birlik’in programının temelini oluşturan bu üç ilke, Çin’de Mançu hanedanının devrilerek Çin milliyetçiliğinin ön plana alınması, demokratik bir cumhuriyetin kurulması ve toprakta eşit mülkiyet hakkının sağlanmasıydı. Ortak Birlik’in kurulmasının ardından yayımlanmaya başlayan Min pao (Halkın Gazetesi) Sun Yat Sen’in görüşlerinin yayılmasında önemli bir araç oldu.

Sun Yat Sen’in Japonya’da bulunduğu süre içinde Çin’de örgütlenmesine yardımcı olduğu ayaklanmaların hepsi başarısızlıkla sonuçlandı. 1907’de Mançular’ın baskısıyla Japonya’dan çıkarıldıktan sonra 1911 ’e değin Çin Hindi ve Avrupa ülkeleriyle ABD’ de dolaşarak, yürüttüğü mücadeleye yandaş ve maddi destek bulmaya çalıştı. Bu ülkelerde, diğer ülkelerin sürgündeki önderleriyle sürekli ilişki içinde oldu ve Çin milliyetçiliğinin simgesi durumuna geldi.