Sultan I. Ahmed Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi
AHMED I (1590-1617)
Osmanlı padişahı. Tahta çıkan padişahın kardeş ve yeğenlerini öldürmesi geleneğini kaldırdı. Saltanatı İran, Avusturya savaşları ve Celalî ayaklanmalarını bastırmakla geçmiştir.
18 Nisan 1590’da Manisa’da doğdu, 22 Kasım 1617’de İstanbul’da öldü. Babası III. Mehmed, annesi Handan Sultan’dı. 1603’te babasının ölümü üzerine tahta geçti. Kardeşi Şehzade Mustafa’yı öldürtmeyerek Bayezid zamanında başlayıp, II. Mehmed [ Fatih] zamanında yasalaşan kardeş öldürme geleneğini kaldırarak, hanedanın en yaşlısının tahta çıkması kuralını getirdi. I. Ahmed ilk iş olarak, III. Murad ve III. Mehmed dönemlerinde devlet yönetimini olumsuz yönde etkileyen büyükannesi Safiye Sultan’ı yandaşlarıyla birlikte Bayezıd’daki Eskisaray’a gönderdi. Tahta geçtiğinde doğuda İran’la, batıda Avusturya’yla savaş sürüyordu. Ciğalazâde Sinan Paşa’yı doğu ordusunun, Sadrazam Yavuz Ali Paşa’yı da batı ordusunun başına getirdi. 1604’te doğu cephesine hareket eden Ciğalazâde, 1605’te Selmas’ta İran ordusuna yenildi.
Öte yandan, Yavuz Ali Paşa’nın Belgrad’da ölümü üzerine sadrazamlığa getirilen Lala Mehmed Paşa Budin Seferi’ne çıktı. Avusturyalılar’m çekilmesi üzerine Peşte’ye girdikten sonra Vaç (Waitzen) Kalesi’ni ele geçirdi. Estergon Kalesi’ni de kuşattı ama, başarılı olamayınca geri döndü. Yeniden sefere çıkan Lala Mehmed Paşa 1605’te Estergon Kalesi’ni fethetti. Sadrazamın üst üste gelen bu başarılarını kıskanan Kaptan-ı Derya Derviş Paşa, padişahı kışkırtınca I. Ahmed, Lala Mehmed Paşa’yı Avusturya sorununu kesin çözüme kavuşturamadan Iran seferiyle görevlendirdi. Lala Mehmed Paşa, yeni görevine başlaya-madan öldü. 1606’da onun yerine sadrazamlığa atadığı Derviş Mehmed Paşa’yı, bir takım entrikalara karıştığı için beş ay sonra idam ettirdi. Yerine, Kuyucu Murad Paşa’yı getirdi. Kuyucu Murad Paşa ilk iş olarak Lala Mehmed Paşa zamanında olgunlaşan barış görüşmelerine başladı. Kasım 1606’da Zitvatorok’da yapılan antlaşmada, Avusturya’nın I.Süleyman [ Kanuni] döneminden beri Osmanlılar’a verdiği verginin kaldırılması, Osmanlı padişahı ile Avusturya imparatorunun birbirlerine eşit davranmaları kararlaştırıldı. O zamana değin Avusturyalılar’a her istediklerini kabul ettiren Osmanlılar, bu antlaşma ile üstünlüklerini yitirdi. Osmanlılar’ın böyle bir anlaşmaya yanaşmasının asıl nedeni, Anadolu’da giderek yaygınlaşan Celali ayaklanmalarıydı.
Celalîler’e karşı en sert önlemler, I. Ahmed zamanında alındı. Sadrazam Kuyucu Murad Paşa, en güçlü Celalîler’den, Kuzey Suriye’deki Canbulato-ğulları üzerine yürüdü. Buyruğu altında yaklaşık 35.000 kişilik askeri bulunan ve kendi adına para bastırıp hutbe okutan Canbulatoğlu Ali Paşa’yı, 1607’de Oruç Ovası’nda bozguna uğrattı. Kışı Halep’ te geçiren Kuyucu Murad Paşa, 1608’de Kalenderoğ-lu’na bağlı güçleri Göksün yaylasında dağıttıktan sonra Anadolu’daki öbür Celalîler’i de öldürerek İstanbul’a döndü. I. Ahmed, büyük güven duyduğu Kuyucu Murad Paşa’yı ilerlemiş yaşma karşın İran seferine komutan atadı. Kuyucu, İran şahı ile görüşüp bir antlaşma yapmaya hazırlanırken Diyarbakır’da öldü.
I. Ahmed zamanında donanma güçlendirildi. Kaptan-ı Derya Halil Paşa, Akdeniz’de güvenliği bozan Mahalı ve Floransalı korsanlara karşı saldırılar düzenledi. Öküz Mehmed Paşa’nın kaptan-ı deryalığı sırasında, Floransa gemilerinin Osmanlı donanmasını bozguna uğratması üzerine I.Ahmed, 1614’te kaptan-ı deryalığa yeniden Halil Paşa’yı getirdi. Halil Paşa, Malta ve Trablus’daki ayaklanmaları bastırarak, Os-manlı Devleti’nin Akdeniz’deki güvenliğini sağladı.
Öte yandan, İran’la yapılan anlaşma ancak üç yıl sürdü. Anlaşmanın gereklerini yerine getirmeyen İranlılar gönderilen Osmanlı elçisini de alıkoydular. I.Ahmed, 1614’te Nasuh Paşa’mn yerine sadrazamlığa atadığı Öküz Mehmed Paşa’yı İran seferine gönderdi. Ancak Mehmed Paşa’nm 1616’da Revan’da bozguna uğraması üzerine yerine Kaptan-ı Derya Halil Paşa’yı getirdi. Sadrazam Halil Paşa, Eflâk ve Boğdan beylerinin yardımıyla Lehistan üzerine bir sefer düzenlediyse de 1617’de Dinyester Irmağı üzerindeki Bussa’da bir antlaşma yapıldı. Ardından İran üzerine bir sefer düzenlendi. Ancak uzun zamandır hasta olan I. Ahmed, İran sorununun çözüldüğünü göremeden öldü.
I. Ahmed, sanatsever bir padişahtı. “Ahmed Han” ve “Bahtî” mahlasıyla şiirler yazdı. İstanbul’da, bulunduğu semte adını veren Sultanahmed Camisi ile külliyesini yaptırdı. I.Ahmed zamanında Fransa, İngiltere ve Venedik kapitülasyonları yenilendi. Hollanda ile de bu konuda bir antlaşma yapıldı. I. Ahmed, otorite boşluklarından yararlanan eyalet ve sancak beylerinin yasa dışı davranışlarını engellemek için, o zamana değin geçerli olan hükümleri düzene sokarak, 1609’da bir adaletname yayımladı.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi