Sühreverdî

İslâm düşüncesi tarihinde Sühreverdî lâkabı ile anılan birçok düşünür ve mutasavvıf vardır. Fakat bunların en önemlisi “İşrakîlik’’ in kurucusu olan Sühreverdî’dir.

Bu büyük filozof H.549/1155’de doğan Şihab ed-Din Ebu’l- Futuh Yahya b.Habeş b.Emirek es-Sühreverdî’dir. Öldürüldüğü için, Sührever-dî el-Maktul diye de bilinir. Gençliğin de felsefe ve Kelâm, fıkıh tahsil etmiştir.

Azerbaycan, İran ve Anadolu’daki seyahatlerinden sonra Suriye’de Halep şehrinde yerleşti. Burada kendini çekemeyenlerin şikayetleri neticesinde H.587/1191 ‘de öldürüldü.

Bazı eserleri şunlardır; Hikmet el-İşrak, Kitab ei-Mukavem’ât, Heyakil en-Nür, el-Elvâh el-îmâdiye, Pertev-nâme, Bustân el-Kulub, İ’tihat el-Hukema.

Sühreverdî, İslâm düşüncesi tarihinde İşrakîlik diye bilinen, İşrakiye felsefesinin en büyük temsilcisidir. Eklektik (seçmeci) bir sistem olan bu ekolde işrak, hem “keşfi” hem de “zuhur”u ifade eder. Güneşin işrakı (doğması) ile eşyanın görülmesinin mümkün olması gibi, manevî işrak veya sezgi de birçok bilginin ve marifetin ilham yolu ile doğmasını temin eder.

Sühreverdî, İmam Gazzalî’nin geniş çapta tesirinde kalmıştır. Bu felsefede keşif ve sezgi, akıi ve tetkik önemli yer tutar. İnsan kendini dünya alakalarından temizleyip, ilahî nuru düşünmeye daiınca, nefsi ilâhî idrak ve tecelliler ile dolar.

SühreverdîVe göre ahlâk, nurların nurudur, insan Allah’ın tecellisini görebilir. Nurdan (ışık) varlık ilminden, tabiattan, meleklerden, psikolojiden ve manevî birlikten bahsetmiştir.

Peygamberlik konusunda İslâm’a uygun görüşlere sahip olan Sühreverdî, Peygamberleri, ve Peygamberliği kabul etmiştir. Bu görev şahsî gayretle elde edilemez, bir Allah sevgisidir. İslâmiyet de en mükemmel dindir.

İbn Tufeyl, Şemseddin Şehrûzî, Nasır Tıisî, Muhyiddin İbnü’i-Arabi Sühreverdînin tesirinde kalmış mutasavvıflarıdır.