Stratford de Redcliffe Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi
STRATFORD DE REDCLIFFE (1786-1880)
İngiliz, diplomat. Uzun yıllar İstanbul’da elçilik yapmış, Osmanlı Devleti’nin iç ve dış siyasetinde önemli roller oynamıştır.
4 Kasım 1786’da Londra’da doğdu, 14 Ağustos 1880’de Sussex’de Frant’da öldü. Asıl adı Stratford Canning’dir. Cambridge Üniversitesi’nde bir yıl öğrenim gördükten sonra üniversiteden ayrılarak, dışişleri bakanlığında görev aldı. 1808’de İngiltere’nin İstanbul Büyükelçisi Robert Adair’in yanına birinci kâtip olarak atandı. Adair’in Viyana’ya gitmesi üzerine 1810-1812 arasında maslahatgüzar olarak İstanbul’da kaldı. 1812’de Rusya’nın I. Napoleon’la savaşı sürdürmesine yardımcı olmak için Osmanlı Devleti ile Rusya arasında Bükreş Antlaşması’nın imzalanmasına ön ayak oldu. 1814-1818 arasında İsviçre’de, Bern’de ortaelçi olarak görev yaptı. 1819-1823 arasında Washington’da ortaelçi olarak bulundu.
Stratford de Redcliffe, 1824’te Osmanlı Devleti’ ne büyükelçi olarak atandıktan sonra Rusya ile Avusturya’da Yunan ayaklanmasıyla ilgili temaslarda bulunduktan sonra, Ekim 1825’te İstanbul’a gitti. Rus ve Fransız büyükelçileriyle birlikte II. Mahmud’un Yunanlılar’a ödün vermesini sağlamaya çalıştı. 20 Ekim 1827’de Osmanlı donanmasının Navarin’de yakılmasının ardından Fransız ve Rus büyükelçileriyle birlikte İstanbul’dan ayrılarak İngiltere’ye gitti. Temmuz 1828’de Rus ve Fransız büyükelçileri ile buluşarak Yunanistan sorunu üzerinde Osmanlı hükümetine sunulacak tasarının hazırlanmasına katıldı, ancak İngiliz dışişleri bakanı ile anlaşmazlığa düşünce görevinden ayrıldı. 1829’da Avam Kamarası’na seçildi. Yunanistan’ın sınırlarının çizilmesi konusunda görüşmelere katılmak üzere Ocak 1832’de yeniden İstanbul’a gitti. Bu sırada, Osmanlılar’m Rusya’ya başvurmasını önlemek amacıyla, İngiliz hükümetini, Osmanlı Devleti’ni desteklemesi ve savaşmakta olduğu Kavalalı Mehmed Ali Paşa’yı yatıştırması için teşvik ettiyse de başarılı olamadı. 1833’te Rusya’da büyükelçiliğe atanması söz konusu oldu, ancak Rus Çarı I. Nikolay’m onaylamaması nedeniyle görevine başlayamadı.
Ocak 1842’de yeniden İngiltere büyükelçisi olarak İstanbul’a gitti. Eylül 1845’te Kudüs’te bir Protestan kilisesinin kurulması izninin çıkarılmasında ve Protestanların Ortodoks ve Katolikler’le eşit bir statü kazanmalarında etkili oldu. 1852’de izinle İngiltere’ye gitti ve Lordluk unvanına layık görülerek Lord Stratford de Redcliffe adını aldı. Rusya’nın Prens Mençikov’u İstanbul’a göndermesi üzerine, Nisan 1853’te İstanbul’a geldi.
Osmanlı hükümetine, Rusya’nın Hıristiyanlar’ca kutsal sayılan yerlerde Ortodokslar’a eşit haklar verilmesi isteğini kabul etmesini, ancak Ortodoks kilisesinin haklarıyla ilgili Rusya’ya yazılı güvence verilmesi isteğini reddetmesini, bunun yerine tüm Hıristiyan uyrukların dini ve sivil haklarını tanıyan bir ferman çıkarmasını önerdi. Abdülmecid’in bu konuda bir ferman çıkarılabileceğini söylemesine karşın, Rus elçisi Mençikov’un antlaşmaya dayanan yazılı bir güvence verilmesinde ısrar etmesi üzerine görüşmeler 21 Mayıs 1853’te kesildi ve Ruslar 22 Haziran’da Eflâk ve Boğdan’a girdiler. Stratford de Redcliffe, büyük Avrupa devletlerinin temsilcileri ile bir anlaşmaya varmaya ve Osmanlı Devleti’ni uzlaşmaya ikna etmeye çalıştıysa da, başarılı olamadı.
Savaşa engel olamayınca, İngiliz hükümetinin Rusya’ya karşı savaşa girmesine çalıştı. Savaşın bitmesinden sonra, 21 Şubat 1856’da ilan edilen Islahat Fermam’nın hazırlanmasında çeşitli tavsiyelerde bulundu. Aralık 1857’de İngiltere’ye dönen ve Palmerston hükümetinin düşmesi üzerine Mart 1858’de görevinden istifa eden Stratford de Redcliffe yaşamının son yıllarında çeşitli yazı ve makaleler yazdı.
• KAYNAKLAR: S. Lane Poole, Life of Stratford de Redcliffe, 1888; Lord Stratford’un Türkiye Hatırası, 1959.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi