Sosyal Sınıf

Ruyalar/als-veris” 181″ 174″
Genel anlamda sınıf terimi, kategori terimiyle eşanlamlıdır. Sınıf kavramı kullanılmakla beraber giderek tabakalaşma terimiyle aynı anlamda kullanılmaya başlanmıştır. Tabakalaşma anlamında, toplum içinde göreceli olarak aynı güce, gelire, refaha ya da prestije sahip olan bireyleri (ya da aileleri) veya bu unsurların bileşimini göstermek için kullanılmıştır. Daha önemlisi, sınıf, ekonominin belli bir sürecinde ortak bir yere sahip olanları göstermiştir. Bu bazen refah, ya da gelir süreci ve diğer zamanlarda meslek süreci anlamına gelmekle beraber, Marksist literatürde maddi üretim biçimleri ilişkilerinin -örneğin maddi üretim araçlarını kontrol edenler ve kontrol etmeyenler- temel şekillerini göstermiştir.

Böylece Marks’a göre, kapitalist bir ekonomide, kapitalist sınıf üretim araçlarını kontrol eder ve proletarya kontrol edemez. Sınıfa karşılık, sosyal sınıf da, toplumda göreceli olarak eşit statü, ya da saygınlığa sahip tüm aileleri veya bireyleri göstermek için kullanılmıştır. Bu kullanımda, sosyal sınıf genellikle tabakalaşmanın açık sistemlerinde varolan gruplarla sınırlandırılmıştır, kast ise tabakalaşmanın kapalı sistemlerinde varolan gruplar için kullanılmıştır.

En genel anlamda sosyal sınıf, benzer ekonomik güçlere sahip, hayat biçimleri birbirine benzer, kültür ve eğilimleri aynı özellikler taşıyan, ekonomik menfaatleri müşterek olan ve bütün bu hususlarda aynı durumlarda olmanın şuuruna sahip bulunan kişilerin meydana getirdiği bir topluluktur. Bu itibarla sosyal sınıfların belirlenmesinde ekonomik güç, hayat biçimi, kültür, eğitim, sınıf şuuru gibi pek çok değişkenin bir anda dikkate alınması gerekmektedir. Sadece servet veya kültür, kişilerin sosyal sınıflarının belirlenmesinde yeterli olamamaktadır. Gelirin yüksek veya düşük olmasından çok, gelirle mütenasip tutum, hayat biçimi ve şuurun gösterilmesi önemlidir.

Sosyal sınıf analizinde dikkate alınacak faktörlerin kimisi birinci derecede öne çıkarılarak, toplumlarda çeşitli sosyal sınıflar belirlenmektedir. Ekonomi kriterine göre konuya yaklaşıldığında işçi-işveren, siyasi kritere göre yöneten-yönetilen, coğrafî kritere göre köy-kent toplumu gibi tasnifler yapılabilmektedir. Maddi üretim araçlarıyla ilgili sosyal ilişkilere dayanan ekonomik gücü merkezi değişken olarak ele alarak, Marksistler pazar olanaklarını, diğer güç türlerini, mesleki saygınlığı ve hayat tarzını sınıfla özleştirm işlerdir. Aynı şekilde, değer uyuşmasına dayanan bir toplum içinde saygınlığın ayrımcı dağılımını temel bir harekete geçirici ödül olduğunu vurgulayarak, modern gücü otorite ile ve pazar olanaklarını saygınlık sağlayan mesleklerle Özleştirmeye eğilim göstermişlerdir. Böylece de sınıf ve parti, sosyal sınıf (ya da statü grubu) ile özleştirilmiştir. Bazı araştırmacılar basit bir gelir kategorisinden bir sınıf, bir sosyal sınıf, ya da her ikisinin endeksi olarak sözederlerken öte yandan diğerleri, sınıf terimini üyelerinin ortak hayat olanaklarını, ortak hayat tarzını, kişiye ve topluma karşı ortak tavırları ve ideolojiyi, kişi bilincini ve diğer tabakaya karşı temel düşmanlık duygusunu paylaştığı bir tabakayı gös­termek için kullanmaktadırlar. Teorik düzeydeki tartışmalarda sınıf ve sosyal sınıf, kast ve mülkiyet sistemleri gibi kapalı ve yarı-kapalı tabakalaşma sistemlerinin diğer şekillerinden ayrıldığından, birçok modern Batı toplumları kendilerini karakterize eden, örneğin ABD’de zencilere davranış sistemi, kast-benzeri unsurlar katılmadan “sınıf açısından incelenmektedir. Böylesi modem sınıf sistemlerinde, sınıf işareti olarak akrabalık bağları, bilhassa Amerika Birleşik Devletleri’nde ve çok az olarak İngiltere, Fransa ve İtalya’da hemen hemen kaybolmuştur.

Görgül sınıf araştırmaları, kişileri ve aileleri sınıfların oluştuğu ya da formelleştiği süreçlere göre değil de, uygun sınıf konumlarına, hareketliliğe ve farklılaşmış sınıf hareketliliğinin sonuçlarına göre yerleştirmeye çalışmaktadır. Sosyal sınıf araştırmalarında çeşitli kriterler dikkate alınmakladır: Çocuk yetiştirme alışkanlıkları; zihin sağlığı ve zihni hastalıkların tedavisi; fiziksel sağlık; bebek Ölümleri; genel nüfus oranları; ilaç müptelalığı, alkolizm, fahişelik gibi farklı patolojiler, eğitim hizmetleri; ihlal, cinayet, tutukluluk ve hapis oranları, oy verme tarzı; tüketici eğilimleri, evlilik, boşanma ve terk oranlan; Örgüt üyelikleri; ırkî ve dinî önyargı ve ayırım; ulusal ve uluslararası siyasi davranışlar ve tercihler.

Son yıllardaki dikkate değer bir eğilim, sosyal hareketlilik tarzları, örneğin sosyal sınıf bozukluktan tarzlan ve yeni üyelerin sınıf yapılarına katılımı konusundaki çalışmalarda bir artış olmasıdır. Aynca, Amerika Birleşik Devletler’inde, sosyal hareketliliğin yavaşladığı yönündeki korku, böylesi çalışmaları harekele geçirmek için belirli bir rol oynamıştır. Bu sahadaki önemli çalışmalar N. Rogoff un Mesleki Hareketlilikteki Son Eğilimler, S.M. Lipset ve R. Bendix’in Endüstriyel Toplumlardaki Sosyal Hareketlilik ve D.V. Glass’ın İngiltere’de Sosyal Hareketlilik konularındaki araştırmalarıdır.

Bilhassa oy verme, örgütsel katılım, parti faaliyetleri vs. konulannda olmak üzere siyasi davranış çalışmaları esas bağımsız değişken olarak sınıf konumuna, dikkate değer bir duyarlılığın olduğunu göstermiştir. Bazı araştırmacılar Marksist anlamıyla sınıf ve sosyal sınıfın bilhassa Amerika Birleşik Devletleri’nde, çevrelerinde siyasi grupların oluştuğu çıkar gruplarını elde etmede yeterince başarılı olamadıklarını Öne sürmüşlerdir. Lobi grupları ve çıkar gruplarının birbirlerine alternatif kavramlar olduğu öne sürülmüştür. Bu eğilime karşı, C.W. Mills ve R. Dahrendorf gibi diğer yazarlar güçlü elit ve endüstriyel toplumda sınıf ve sınıf mücadelesi çalışmalarında olduğu gibi kuvvetli Öneriler oluşturmuştur. Bu çalışmalar sınıf ve sosyal sınıfın, sosyal örgütlenmenin merkezinde olduğu şeklindeki yaklaşımlarla sürmüştür.

Dikkate değer bir edebi-sosyolojik ve sosyolojik-inceleme türü çalışmalar bilhas­sa şehir hayatının oluşumlan ve türleri, hayat standartlan üzerinde vurgunun etkileri, statü araştırmacılan ve “kişilik arama” konuları üzerinde olmak üzere kenar sınıf fenomeni konusunda yoğunlaşmıştır. Bilhas­sa Amerika Birleşik Devletler’inde, ırk ilişkileri konusunda dikkate değer sayıdaki çalışmalar bir arada olmaya engel olarak zenciler ve beyazlar arasındaki sınıf farklılıklarının önemini ve beyazlar arasındaki sosyal uzaklıkla aynı tarzda olan zenciler arasın­daki sınıf farklılıklarının önemini ortaya koymuştur. Etnik grup farklılıklarının ve değişik dini gruplar arasındaki farklılıkların ortak bir standardı ve hayat tarzını paylaşmaktan kaynaklanan hayat tarzının eşitleştirilmesinin etkisiyle kaybolduğu gösterilmiştir.

Sosyal antropolojideki son yaklaşımlar okur-yazar olmayan gruplar arasında bile, basit sınıf ölçütlerini içermektedir. Kültür ve kişilikle ilgili ortaya çıkan araştırma sahası, kendisini sınıf değişkenlerine yöneltmeye eğilimlidir. Dünyada ortaya çıkmakla olan “azgelişmiş bölgeler” konusundaki farklı çalışmalar karşılaşılan problemlerin ve Batılılaşma, endüstrileşme ve refah yoluyla statü kazanma sonucu karşılaşılacak problemlerin daha çok hissedileceğini öne sürmüştür.

SBA