Mikro Sosyoloji

SOSYAL GRUPLAR

 

Sosyal grup, araştırmacıların şuuru dışında mevcuttur. Bu nedenle o sosyal kategori olarak ifade edilemez. Sosyal grup, mensupları arasındaki karakteristik ilişkiler göz önüne alındığında yalın bir yığın da değildir. Sosyal grubun mensupları arasında karşılıklı ilişkiler ve düzenli bağlar mevcuttur. Bu nedenle Fichter grubu kısaca şöyle tanımlamaktadır: “Grup, birbirleri arasında karşılıklı münasebetler bulunan insanlardır.”
Bir gruplaşma olgusunun “sosyal grup” olarak nitelendirile-bilmesi için şu özelliklere sahip olması gerekir:

     Sosyal grubun kendine özgü bir kimliği vardır. Bir sosyal birim olarak sosyal grubun ister mensupları için, isterse mensupları dışındakiler için olsun, tanınabilir yani hüviyeti tespit edilebilir olması gerekir.
     Sosyal grup bir sosyal yapıya sahiptir. Bu nedenle de grup üyelerin-den her biri belirli pozisyonlara sahip olup diğer pozisyonlar onlara dayandırılır. Bu tür bir sosyal mevki sıralaması en küçük informel gruplarda dahi mevcuttur.
     Grup içinde ferdî roller vardır. Grup hayatının devamı için rollerin yerine getirilmesi şarttır. Aksi takdirde üyeler, rollerini ifâdan vaz-geçerlerse grup hayatı sona erer.
     Bir sosyal gruba üyeler karşılıklı münasebetler içinde katılırlar. Ha-berleşme ve daha başka şekillerdeki münasebetler, mesela birlikte iş görme, grup hayatı için tipik örneklerdir. Karşılıklı münasebetler ak-rabalık tarzında veya yaygın bir şekilde olabilirler. Veyahut da bir delikanlı grubu gibi benzer özelliklerden ileri gelebilirler. Yine bun-lar, ortak menfaatlerin bir ifadesi olarak ortaya çıkabildikleri gibi, bir partide politik bir mevki edinme veya din kardeşliği gibi sebeplerden doğabilirler.
     Her sosyal grup birtakım roller gerçekleştirmek veya bir tesir icra etmek gibi davranış normlarına sahiptir veya davranış normları ge-liştirir. Bu nedenle her grup içinde belli bazı davranışlar yapılması beklenir.
     Grup üyeleri ortak menfaat ve değerlere sahiptirler.
     Faaliyetler baştanbaşa bütün bir grubu kapsamasa bile herhangi bir sosyal amaca veya amaçlardan birine yönelmiş olması gerekir.
     Sosyal grup bir devamlılık arzeder. İlişkilerin devamlılığı, yalnız geçici ve basit bir şekilde toplanmayı karakterize eden sosyal kümeye nazaran, sosyal grubun temel farklarından birisidir. Zorunlu olarak meydana gelen sosyal yığının varlığını sürdürmesi sosyal gruba na-zaran daha sathidir.

Fichter’in sosyal gruba ait geniş tanımı şöyledir: “Sosyal grup süreklilik arzeden, belli bir kimliği ve yapısı olan sosyal kişilerin oluşturduğu bir bütün olup, sosyal normlara uygun, ilgi ve değerleri dayanışma içinde, müşterek amaçlara yönelik peşpeşe düzenli olarak sosyal rollerin oynanmasıdır.”
Sosyal grubun farklı şekillerde açıklamaları vardır. Amerikan sosyoloğu Cooley (1864-1929) sosyal grubu aslî ve tali gruplar diye sınıflandırırken, başka bir Amerikan sosyoloğu Merton (d. 1910) ise küçük sosyal birimlerden oluşan “grup” ve büyük organizasyonlardan oluşan “kolektif” grup diye ayırmaktadır. Başka yazarlar ise sosyal gruba formel ve informel özellikler atfetmektedirler. Von Wiese (1878-1969)’nin “kitle”, “grup” ve “korporasyon” tarzında üçlü ayrımını, Sombart’ın (1863-1941) “ideal”, “final” (bir amaca dayalı) ve “intentional” (niyete bağlı ve gönüllü) birlikler şeklindeki ayrımı da daha az tanınan ve tutunan ayırımlardır.
Günümüz sosyolojisi ise sosyal grup kavramını belirli sayıda kişilerle sınırlandırmak eğilimindedir. Buna benzer olarak Homans (d. 1910) küçük grup araştırmalarına ait önemli görüşler getirmektedir. Birçok sosyolog da onunla aynı görüşleri paylaşmaktadır. Fichter de bunlardan biridir. İngilizce, Fransızca ve Almanca olarak yayınlanan Grundgruppe der Soziologie (Sosyolojinin Temel Grupları) adlı ders kitabında “ikincil grubu” ticaret şirketlerine benzetmektedir. Ona göre ikincil gruplara ait özellikler sosyal grubu tam olarak teşekkül ettiremezler. Bu nedenle ikincil gruplar, genellikle birincil gruplarla sosyal yığın arasında yer alırlar.
Birincil gruplar, ferdî, doğrudan ve sıkı temaslar sonucunda ortaya çıkmışlardır. Bu nedenle ferdin davranışları ister arzusu ile isterse arzusu dışında olsun diğer grup üyelerinin beklentileri tarafından tayin edilir. Ferdin ilk önce en önemli olarak bu grup içerisinde sosyalleşme sürecine girmesinden dolayı bu gruba asli grup denmektedir. Mesela, aile ve oyun grubu gibi. Birincil grupta üyeler arasında mümkün olan ilişkiler sistemi toptan harekete geçirilmiş olmasa bile, çoğunlukla ve alışılmış şekliyle, sosyal faaliyet şebekesi asli grubu bir ağ gibi sarmıştır. Tali gruplar bunun aksinedir. Tali gruplarda fertler, genellikle iradi bir iş olarak sosyalleşmeye girerler. Mesela okul, sınıf, kulüp gibi… Bu tür ilişkiler ve gruplar özel beraberlik, rasyonel organizasyon, kurallaşmış ilişkiler ve diğer şekillerden ortaya çıkmışlardır. Kural olarak fert, muhtelif asli gruplar, şebekeler ve kümeler içinde yer alır. “Asli gruplarda fert, grubun diğer üyelerine daha yakın, ikinci derecedeki gruplarda ise fert diğer üyelerle organize halde, sosyal kümede de tesadüfen ve geçici olarak diğer grup üyeleri ile birlikte bulunurlar” (Fichter). Karmaşık toplumlarda ikincil gruplar daha fazladır. Buna karşılık cemaat tipini temsil eden kırsal alan topluluklarında az da olsa ikincil gruplar meydana gelebilir.