SOSYAL DEĞİŞMENİN ÇEŞİTLERİ

SOSYAL DEĞİŞMENİN ÇEŞİTLERİ

Sosyal değişme, sosyologlar tarafından muhtelif kriterlere göre çeşitli tasniflere tabi tutulmaktadır. Meselâ, bazıları değişmeyi “kali- tatif’ (keyfi- yetle ilgili) ve “kantitatif’ (kemmiyetle ilgili) değişme şeklinde ikiye ayırmaktadır. Aynı şekilde, madem ki değime, toplu­mun yapısı, kültürü ve işleyişi ile doğrudan alâkalıdır, o halde onu, toplumsal yapı, kültür ve fonksiyon bakımından tasnif etmek de mümkün ve yerindedir. Nitekim, meselâ T. Parsons, onu yapı bakı­mından aşağıdaki gibi üçlü bir tasnife tabi tutuyor:

1. Sosyal değerlerde değişme,
2. Müessesevî değişmeler,
3. Kişiler üzerinde değişmeler.

Birinci tip değişmeler, önemli yapı değişiklikleri olarak kendileri­ni gösterirler. Zira, sosyal değerler, tavır ve hareketlerin genel yöne­ticileridirler ve onlar toplumsal roller ve münasebetler üzerinde önemli tesirlerde bulunurlar. Genellikle bir toplumun değerler siste­mindeki değişiklikler çok uzun vadede gerçekleşiyor.

Toplum içinde statü ve roller ve bunların muhtevası, normlar ve öteki teşkilat şekillerinde ortaya çıkan değişiklikler kurumsal değiş­melerdir.

Sosyal sistemin içindeki mevkiler ve rolleri üstlenen kişilerde or­taya çıkan değişiklikler ise kişiler üzerinde olan değişmelerdir. Genel­de onlar yapısal değişiklik olarak görünmezler. Buna karşılık sosyal statüleri ve rolleri üstlenecek kişilerin seçimi hakkındaki kurallar ve kaynakların değişmesi sosyal sistemin yapısını etkiler ve bu bakımdan yapısal değişiklikler olarak değerlendirirler.

Toplumdaki, sözü edilen bu yapısal değişimlere, kültür değişme­leri ile fonksiyonel değişimleri eklemek gerekir.