Sömürgecilik-10 1924-anayasa” 262″ 179″

Asya’da Bağımsızlık

Asya kıtasında Batılı ülkelerin sömürge yönetimleri altında bulunan toplumlarda milliyetçilik eğilimleri ve bağımsızlık hare­ketleri, dünyanın diğer yerlerine göre daha erken başlamış ve Afrika ve Amerika’daki bağımsızlık hareketlerini etkilemiştir. Os­manlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’nda ye­nilmesi üzerine, Batılı emperyalist ve sö­mürgeci devletlerin işgaline uğrayan Ana­dolu’dan işgalcilerin çıkarılmaları, Mustafa Kemal önderliğinde başlatılan Millî Kurtu­luş Savaşı ile mümkün olmuş ve Türkiye Cumhuriyeti kurulmuştur (1923). Osmanlı ülkesinden koparılarak manda yönetimleri şeklinde örgütlenen Filistin, Irak, Suriye ve Lübnan’da karışıklıklar devam etti. Milli­yetçi önderler devamlı bağımsızlık fikrini işlediler. Irak’a 1932’de bağımsızlık veril­diyse de İngiliz nüfuzu 1958’e kadar devam etti. Lübnan ve Suriye’ye Fransa savaş yıllannda sözde bağımsızlık verdi; fakat bu ül­kelerden Fransız askerlerinin çekilmesi an­cak 1946’da gerçekleşti. Ürdün 1946’da ku­rulurken Filistin, 1947’de Birleşmiş Millet­ler tarafından Yahudiler ile yerli Araplar arasında taksim edildi. Yahudiler derhal İs­rail Devleti’ni kurdular (1948). Arapların bu karara karşı koymaları üzerine başlayan çatışmalar ve Filistin sorunu henüz çözüm­lenmemiştir. Suudi Arabistan 1932’de kral­lık olurken güneydeki ve Basra Körfezi’ndeki İngiliz sömürge ve protektuların bağımsız olmaları 1972’de tamamlandı. Es­ki ingiliz Sömürgesi Aden’de Kuzey Ye­men Arap Cumhuriyeti ile Güney Yemen Demokratik Halk Cumhuriyeti doğdu.

Ruyalar/gandhi” 160″ 176″ Milliyetçilik düşüncesinin ve bağımsız­lık hareketinin XIX. yüzyılın sonlarına doğru ciddi bir şekilde ortaya çıktığı İngiliz Hindistanı nda; Hint ulusal kongresi ülkeyi bağımsızlığa götürecek hareketi örgütle­mede en etkin rolü oynadı. Mahatma Gandi tarafından başlatılan sivil itaatsizlik hare­keti, II. Dünya Savaşı’ndan sonra Hint yarı­madasında Hindistan ve Pakistan adıyla iki bağımsız ülkenin doğmasını sağladı (1947). M. Ali Cinnah liderliğindeki Müs­lüman Cemaat (Müslim League) Pakistan’ı kurarken, Gandi’nin Konfre Partisi Hindis­tan’ı kurdu. Hindistan’ın bağımsızlığını al­ması batıda büyük etki yaptı. Hemen ardın­dan Buruna (1948) ve Seylan (1948) ba­ğımsızlıklarını aldılar. Burma 1974’te Bir­manya, Seylan da 1972’te Srilanka adlarını aldılar. Pakistan’a bağlı Bengal (Doğu Pa­kistan), kanlı bir iç savaş sonrasında Bang­ladeş adıyla bağımsız bir devlet oldu (1971) II. Dünya Savaşı’nda Japonya tarafından iş­gal edilen Filipinler (1942) Endonezya (1963), Singapur (1965) ve Bunınei (1984) bağımsızlıklarını aldılar. Asya’nın bağım­sızlık açısından en karmaşık ve kanlı müca­deleye sahne olan bölgesi Fransa’nın sö­mürgesi olan Çinhindi oldu. Japonya son yıllarında işgal ettikten sonra burada Laus, Vietnam ve Kamboçya adlan ile üç ayrı ba­ğımsız devlet kurduysa da, Japonya’nın tes­lim olması üzerine Fransız biriikleıi savaş­tan sonra geri döndüler (1946). Laus ve Kamboçya Fransız birliğine girmeyi kabul edip yeniden sömürge haline gelirlerken Vietnam şiddetle karşı koydu ve savaş 1954’e kadar devam etti. Nihayet Fransa Uluslararası Cenevre Konferansı (1950)’na göre bölgeden ayrılmayı kabul etti ve bura­da dört devlet doğdu: Laus (1954), Kuzey Vietnam Demokratik Cumhuriyeti (1954), Güney Vietnam Cumhuriyeti (1954) ve Kamboçya (1955). Ne var ki, Kuzey Viet­nam ile Güney Vietnam arasında patlak ve­ren savaş, ABD’nin Güney Vietnam safla­rında savaşa katılmasıyla 1975’e kadar sür­dü. Binlerce insan Öldü, milyarlarca dolar malzeme harcandı ve daha da önemlisi dün­yanın en büyük devleti, Vietnam bataklı­ğında yenildi ve çekilmek zorunda kaldı. ABD’nin buradan çekilmesi üzerine iki Vi­etnam birleşti. Aslında Vietnam Kuzey ve Güney (17. enlemde) diye ikiye bölünmesi soğuk savaş döneminin acı ve anlamsız Ör­neklerinden biridir. Benzer bir durum Ko­re’de meydana gelmiştir. Burada da Kuzey ve Güney Kore diye iki ayn devlet oluştu­rulmuştur. Kuzey Kore Güneye saldırınca (1951) ABD Birleşmiş Milletleri devreye soktu ve buraya birlikler gönderdi. Soğuk Savaş’ın acı meyvelerinden biri olan Kore savaşı 1954’te sona erdi ve Kore’de iki ayrı devletin varlığı kabul edildi. Japonya da 1952’de müttefiklerden bağımsızlığını alırken Çin’de 1949’da komünist bir yönetim kuruldu. Sovyetler Birliği bünyesindeki Orta Asya sömürgeler bağımsızlıklarını ka­zanamadılar ve siyasal rejime entegre oldu­lar. 1990’da başlayan komünist blokun çözülmesi süreci sonrasında Azerbaycan, Kazakistan, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan (1991) dağılan Sovyetler Birliği’nden ayrılarak bağımsızlıklarını aldılar.

Sömürgecilik-1   Nedir? Tanımı, Tarihi, Sebepleri
Sömürgecilik-2   Afrika’da Sömürgecilik
Sömürgecilik-3   Fransa’nın Afrika’da Sömürgecilik Faaliyetleri
Sömürgecilik-4   İngiltere’nin Afrika’da Sömürge Faaliyetleri
Sömürgecilik-5   Almanya’nın Afrika’da Sömürge Faaliyetleri
Sömürgecilik-6   Afrika’da Diğer Avrupa Ülkelerinin Sömürge Faaliyetleri
Sömürgecilik-7   Afrika’da Sömürge Yönetimleri
Sömürgecilik-8   Afrika Ülkeleri Bağımsızlıkları
Sömürgecilik-9   Asya’da Sömürgecilik Faaliyetleri
Sömürgecilik-10 Asya Ülkeleri Bağımsızlıklıkları
Sömürgecilik-11 Amerika Kıtasında Sömürgecilik

Davut Dursun – SBA