Somat – Simat

Kelime manâsı sofra, yemek, sofradaki yemekler ve ziyafet dernektir. Istılahta ise, Mevlevîlere ait bir tabir olup belli bir merasim dahilinde yenilen yemeğe denir.

Mevlevî dergâhlarında yemek pişirilmesi, dağıtılması ve yenilmesi kendilerine mahsus hususî bir merasime tâbi idi. Mutfakta yemek pişince, kazancı dede, kazanın kapağını açar, dervişler yere indirirler, dede de bir güibank çeker ve yemek vakti beklenirdi. Yemek zamanı gelince, mutfakta sofralar kurulur, etrafına postlar serilir ve uzunca bir havlu her sofraya çepeçevre yayılırdı. Testi ve bardaklar hazırlanır, kaşıklar sapları sağda yüzüstü konurdu. Ardından yemekler boşaltılır, canlardan birisi hücrelerin bulunduğu koğuşa doğru: “Hûûûû, somâta salâââ!” diye seslenirdi. Hücrelerinden çıkan dervişler, baş keserek teker teker mutfağa girerler, en arkadan şeyh efendi de gelince topluca sofraya oturulurdu. Yemeğe tuzla başlanır, yine tuzla bitirilirdi. Yemek hep beraber aynı kaptan yenir ve yemek sırasında hiç konuşulmaz. Su içmek isteyen, ayakta hazır bekleyen dervişe işaret eder; o da bardağı doldurup öperek isteyene uzatırdı. Alan can da bardağı öperek suyu içer; birisi su içerken herkes sofradan el çeker ve onu beklerdi. Yemek yenince, şeyh efendi veya mutfakçı dede:

“Biz yoldaki sûfîleriz, padişahın sofrasında yemek yiyenleriz. Yâ Rabbi, bu kâseyi, bu sofrayı daimi kıl!” meâlinde Farsça bir beyit okur, ardından topluca Fatiha Suresi okunduktan sonra güibank çekilir; sofradakiier yine teker teker kalkar, mutfağa dc“ru baş kesip çıkardı.

Mevlevi dergâhı mutfaklarına dinen haram kabul edilen yiyecek ve içeceklerle zihin ve kalbi tenbeiliğe sevkettiği, riyâzete engel olduğu gerekçesiyle balıktan başka bütün yiyecekler girer ve yenirdi.