Siyâsetnâme

Selçuklu veziri Nizâmülmülk, Siyâsetnâme adıyla bilinen bir eserini Selçuklu hükümdarı Melikşah’ın tavsiyesi üzerine yazmıştır. Eser toplamda 51 bölümden oluşur. Hemen her bölümde kısa ve anlatılmak istenen olgunun genel çerçevesini belirleyen bir giriş paragrafı vardır. Bu paragrafın ardından düşünceleri destekleyen dini bir referans olarak adlandırabileceğimiz hadisler ve olayla bağlantılı başlangıç paragrafında belirtilen ana fikir üzerinde yoğunlaşan hikayeler verilir. Bundan dolayı kitabın yaklaşık 1/3’ü hikayeler üzerine kuruludur ve bu durum bir hayli hacimli olan kitabın kolayca okunmasını ve akılda kalmasını sağlar. 

Selçuklu Devletindeki bütün düzenleme ve değişiklikleri ciddî bir şekilde tetkik eden, devlet yönetiminde kendi görüşlerini, icrâatını ve bunların gerekçelerini gelecek kuşaklara intikal ettirmek gayesiyle Fârsça olarak yazdığı Siyâsetnâme isimli eseri, hâlâ siyâset ilmiyle uğraşanların el kitapları arasında sayılır. Siyâsetnâme’de öncelikle Selçuklu Devleti olmak üzere Türk-İslâm devletlerinin idârî, mâlî, siyâsî, askerî, sosyal ve kültürel yönlerini incelemektedir. Sözkonusu eser genel Türk ve Fars siyaset anlayışı ve dönemin yaygın siyasî görüşlerine ışık tutması açısından önemlidir.

11. yüzyılda, Farsça yazılmış kitabın bilinen en eski nüshası bugün İran’daki Tebriz Milli Kütüphanesi’nde bulunmaktadır.

Birçok dile çevrilerek, yayınlanan Siyâsetnâme’nin tam doğru metin ve ilâvesiz tek nüshası, İstanbul’da Süleymâniye Kütüphânesi, Molla Çelebi kısmında 114 numarada mevcuttur.