Silahdar Ali Paşa kimdir? Hayatı ve eserleri

Silahdar Ali Paşa kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1668 – 1716) Osmanlı sadrazamı. Mora’nın geri alınmasını gerçekleştirmiştir. İznik Gölü yakınlarında Sölüz’de doğdu. Belgrad yakınlarında öldü. Kethüda Hacı Hüseyin Ağa’ nın oğludur. II. Ahmed zamanında (1691-1695) Enderun’a girip kilerde görev aldı. II. Mustafa zama­nında (1685 – 1703) sır kâtipliğine, III. Ahmed tahta çıktıktan (1703) sonra da rikâbdar ve çuhadarlığa atandı. 1704’te silahdar oldu. 1709’da vezirliğe yük­seldi ve III. Ahmed’in kızı Fatma Sultan’la evlendi. Bu evlilik sonrası ikinci kez vezirliğe, ardından da rikâb kaymakamlığına atanarak saraydaki durumunu daha da güçlendirdi. Sadrazamların atanma ve görev­den alınmalarında etkin bir rol oynamaya başladı. Bu durumdan tedirgin olan Sadrazam Hoca İbrahim Paşa, Ali Paşa’yı öldürtmeye kalkışınca idam¹ edildi. Yerine Ali Paşa getirildi.

1713’te sadrazam olan Silahdar Ali Paşa, ilk iş olarak Edirne’de Rusya ile bir antlaşma imzaladı. Bu antlaş­ma uyarınca Şamara kıyıları Osmanlılar’a, Orel kıyı­ları Ruslar’a verilecek, bu ırmakların kaynaklarından Don ve Azak’a dek uzanan bölgenin paylaşımı Ruslar’ın işgalinden önceki duruma getirilecek ve iki taraf birbirinin topraklarına saldırmayacaktı.

Silahdar Ali Paşa, Rusya ile sorunları çözdükten sonra Karlofça Antlaşması ile Venedikliler’e bırakılmış olan Mora’yı geri almayı amaçladı. Osmanlı-Venedik iliş­kileri 1711 ‘de baş gösteren Karadağ ayaklanması nede­niyle yeniden bozulmuştu. Olay bastırıldıktan sonra ayaklananların bir bölümü Venedik’e sığınmıştı. Bu­nun ötesinde Venedik korsan gemilerinin, Akdeniz’ deki Osmanlı gemilerine saldırmaları üzerine, arada­ki antlaşmanın çiğnendiği gerekçesiyle 1714’te Venedik’e savaş ilan edildi. Ali Paşa’nın komutasındaki ordu ile Kaptan-ı Derya Canım Hoca Mehmed Paşa’nın komuta ettiği donanma, Korent, Mora, Istendil, Egine ve çevre adaları ele geçirdi. Alı Paşa, ele geçirilen yerlerde düzeni sağlayıp, gerekli önlem­leri aldıktan sonra Edirne’ye döndü.

Ali Paşa’nın sadrazamlığı sırasında, Suriye ve Mısır’da ortaya çıkan ayaklanmalar çok büyümeden bastırıldı. Osmanlı Devleti, 1716’da Venedikliler’in donanma üssü olarak kullandıkları K»rfo adasına bir sefer düzenlemeye karar verdi. Ancak Avusturya, bunun Karlofça Antlaşması’na aykırı olduğunu ileri sürerek uyanda bulununca, Ali Paşa 150.000 kişilik bir güçle Avusturya seferine çıktı. Ikı ordu, Ağustos 1716’da Belgrad yakınlarında Petervaradin’de karşı­laştılar. Avusturyalıların beklenmedik saldırısı karşı­sında bozguna uğrayıp geri çekilen orduyu toparla­maya çalışan Ali Paşa savaş alanında yaralanarak öldü. Sadrazamın ölümü üzerine sefer başarısızlıkla sonuç­landı.

Şehid sanıyla da anılan Ali Paşa, sadrazamlığı sırasında memurların nasıl davranmaları gerektiğine ilişkin bir yönetmelik yayımlamış, saray harcamaları­na düzen getirmiştir. Şiir ve astronomiyle ilgilenmiş, bilim adamlarını korumuştur.

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 5. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983