Şeyhoğlu Mustafa Kimdir, Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri, Hakkında Bilgi

MUSTAFA [Şeyhoğlu] (1340-1401 ?)

Türk, şair. Türkçe’nin bilim ve edebiyat dili olarak gelişmesinde büyük katkıları olmuştur.

Şeyhoğlu Sadreddin Mustafa’nın doğum ve ölüm yeri belli değildir. Ölüm tarihi de tartışmalıdır. Germiyan Beyliği topraklarında (Kütahya yöresi) doğduğu ve yetiştiği sanılmaktadır. İyi bir öğrenim gördüğü, Arapça ve Farsça öğrendiği biliniyor. Gençliğinde Paşa Ağa b.Hoca Paşa’nın koruması altına girdi. Yetişmesinde Hoca Mesud’un büyük yardımları oldu. Yapıtlarında Şeyhoğlu lakabını kullandı. Süleyman Şah döneminde, (1361-1387) Germiyan sarayında nişancılık, defterdarlık gibi görevlerde bulundu. Süleyman Şah’ın ölümünden sonra Osmanlı sarayına geçti.

Şeyhoğlu’nun şiir, düzyazı ve çevirilerden oluşan yapıtlarının ancak bir bölümü günümüze ulaşabilmiştir. bazılarının ise yalnız adları bilinmektedir. En önemli yapıtlarından Hurşîd- nâme bir aşk öyküsüne dayanan 7903 beyitlik bir mesnevidir. Kimi kaynaklarda yapıtın adı, kahramanlarından ötürü Hurşîd ve Ferahşad olarak da geçer. Düzyazı hayvan öykülerine dayanarak, devlet yönetimi üstüne bilgiler ve ahlaki öğütler veren Marzubân-nâme çevirisi, Beydeba’nın Kelile ve Dimne’siyle benzerlik gösterir. Yapıtın aslı, Kuzey İran’da Mezenderan’da hüküm süren Marzubân b.Rüstem’e aittir. Çeviri 13.yy İran yazarlarından Sadeddin Varavinî’nin metnine dayanır. Bir siyasetname niteliğinde olan Kenzü’l-Küberâ ve Mahekkü’l-Ulemâ adlı düzyazı yapıtı ise, Şeyh Necmeddin Dâye’nin Mirsâdü’l-Ibâd adlı Farsça yapıtından yararlanılarak yazılmıştır. Dört bölüm halinde padişahların, beylerin, bilginlerin, kadıların ve vaızların durumları anlatılmıştır. Şeyhoğlu’nun düzenlenmiş divanı yoktur. Şiirleri dağınık durumdadır. Attar, Senaî gibi İran şairleri ile Dehhanî, Yusuf Meddah, Gülşehrî, Hoca Mesud gibi Anadolu Türk şairlerinin etkisi altında kalmıştır. Arapça ve Farsça’dan yaptığı çevirilerle Eski Anadolu Türkçe’sinin en güzel örneklerini vermiştir.

•    YAPITLAR (başlıca): Marzubân-nâme Tercümesi,(ö.s.), Z.Korkmaz (yay.), 1973; Hurşîd-nâme, (ö.s.), H.Ayan (yay.), 1979; Kenzü’l-Küberâ ve Mahekkü’l-Ülemâ (tek nüshası İstanbul Yapı ve Kredi Bankası Kütüphanesi, Fuat Köprülü kitapları arasında).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi
vikipedi