Şeyh Hacı Halife Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi

Şeyg Hacı Halife (ö. 894/1489) Zeyniyye tarikatı şeyhlerinden.

Aslen Kastamonulu bir aileye mensup­tur. Ailesinin veya kendisinin Bursa’ya ne zaman gelip yerleştiği bilinmemektedir. İyi bir tahsil gördükten sonra Zeyniyye tarikatı şeyhlerinden Abdüllatîf el-Kudsfnin halifesi Tâceddin İbrahim Karamânfye in­tisap ederek sülûkünü tamamladı ve ica­zet aldı. Şeyhinin vefatı üzerine (872/1467) onun halifesi ve Zeyniyye tekkesi seccade-nişini sıfatıyla faaliyet gösterdi. Çok sayı­daki müridi arasında Alâeddin Fenârî, Dimetoka kadısı Şücâ’ Çelebi, Rüstem Halife. Şeyh Kara Ali. Halim Çelebi ve İbrahim Pa­şa gibi bazı âlim ve devlet adamlarını say­mak mümkündür. Bursa Zeyniyye tekke­sinin aynı zamanda Hacı Halife Zaviyesi olarak da tanınması onun bu tarikattaki önemini gösterir.

Babası ile birlikte Hacı Halife’nin sohbe­tinde bulunan Lâmiî Çelebi onu alçak gö­nüllü, güler yüzlü, cömert, ilim ve mari­fet ehli bir kişi olarak tanıtır.

Hacı Halife mutedil bir tasavvuf anlayı­şına sahiptir. Tarikatta güze! sonucun iyi bir başlangıca bağlı bulunduğuna, ilk adı­mını ciddi ve samimi bir şekilde atan tali­bin sonunun iyi olacağına İnanır. Şeyhle­rinin keramet sahibi olduğuna inanmayı müridler için şart koşmaz; onların şeriat çerçevesinde Hakk’ın yolunu tuttuklarına inanmalarını yeterli görür. Aşırı zühd ha­yatına taraftar olmayan Hacı Halife’ye gö­re sâlikin gayesine ulaşabilmesi için her şe­yi ile Allah’a yönelmesi gerekir.

Bursa Kadısı Kadızâde’nin kader ve ce­bir konusundaki sorusuna verdiği cevap onun bu mesele hakkındaki görüşlerini yansıtması bakımından önemlidir. Hacı Halife, cebri tahkik ehlinin ve mukallidin cebri olmak üzere ikiye ayırır. Tahkik ehli emredileni yapma, yasaklananı terket-me esasına sarıldıktan sonra iradesini bı­rakarak her işini Allah’a havale eder. Mu-kallid ise tam aksine dinî emir ve yasak­lar hususunda iradesini terkettikten sonra her işi nefsin arzusuna havale ederek keyfine göre hareket eder ve kendini ma­zur gösterir ki bu küfürdür.

Lâmiî Çelebi. Hacı Halife’nin dervişlerin­den birinin onun sözlerini derlediğini söy­lüyorsa da eser hakkında herhangi bir bil­giye rastlanmamıştır.

Zeyniyye tarikatı silsilesinde önemli bir yeri bulunan Hacı Halife’nin kabri Bursa Zeynîler Mezarlığı’ndadır. Vefatından son­ra müridlerinden Bolulu Çelebi ile Safiyyüddin Mustafa halifeleri sıfatıyla Hacı Halife Zâviyesi’nde irşad faaliyetlerini sür­dürmüşlerdir.

TDV İslâm Ansiklopedisi