Şeyh Cüneyd Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

CÜNEYD, Şeyh (? – 1460)

Safeviyye tarikati şeyhi. Siyasal amaçlı tarikattan bir devlet kurmak istemiştir.

Şeyh Cüneyd’in doğum yılı bilinmiyor. 4 Mart 1460’ta Kafkasya’da, Karasu vadisinde öldü. Safeviyye tarikatının kurucusu Safiyeddin Erdebili’nin torunlarından Şeyh Şah diye anılan Şeyh İbrahim’in büyük oğlu, Şah İsmail’in dedesidir. Soyunu yedinci İmam Musa Kazım’a, sonra da Hz. Ali’ye kadar çıkaranlar vardır.

1447’de İbrahim ölünce, müridlerinin isteğiyle yerine kardeşi Cafer’i şeyh seçtiler. Bunun üzerine Cüneyd Şiilik ve Rafıziliği yaymaya başladı, amcası Cafer’le de arası açıldı. Babasının müridlerinden bir bölümünü yanına alarak Erdebil’den ayrıldı. Osmanlı topraklarına gelincemüridlerindenbirisiyle II. Murad’ a bir Kuran, seccade, teşbih gönderdi, ibadet edebilmek için Kurtbeli’nde oturmasına izin verilmesini istedi. II.Murad davranışlarından kuşkulanıp, kendisiyle dervişlerine armağanlar vererek isteğini geri çevirdi. Bunun üzerine Cüneyd Osmanlılar’a bağlı olmayan Anadolu beyliklerinden, Karaman’a gitti. Konya’da Sadreddin Konevi tekkesine konuk oldu. Tekkenin şeyhiyle yaptığı din tartışmalarında, aşırı Şii görüşü ortaya çıkınca korkup Konya’dan kaçtı. Toros dağlarında yaşayan Varsak Türkleri arasında özellikle göçebe ve köylülere düşüncelerim vaymaya çalıştı.

Memluk Sultanı Çakmak’ın egemenliği altında bulunan Suriye’ye geçti. Cebeli Arus’da Ibn Bilal’ den, Haçlılar’dan kalma yıkık kaleyi kiraladı. Kaleyi onarıp tekke olarak kullandı. Suriye, Irak, Osmanlı ülkelerinden birçok derviş Cüneyd’in çevresinde toplandı. Bunlar arasında Şeyh Bedreddin’in eski dervişKitab fi’l-Uluhiyye, Kitabü’l-Fahr, Kitabü’l-Tevkid., Adabü’l-Müftekir Ila’allah adlı kitapçıklardan oluşur. Bunların bir bölümü dostlarına, müridlerine ve şeyhlere yazdığı mektupları, bir bölümü de simgesel kavramlarla anlattığı tasavvuf konularını içerir.

• YAPITLAR (başlıca): Resa’il, (Süleymaniye Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa bölümü No.1374); Cüneyd-i Bağdadî Hayatı Eserleri ve Mektupları,(ö.s.), Süleyman Ateş (çev.), 1969.

• KAYNAKLAR: Molla Cami, Nefahatü’l-Üns Tercümesi, 1872; R.A.Nicholson, The Origın and Development of Sufism, 1906, M.Smith, An Early Mystic of Bagbdad, 1935.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi