Şevket Süreyya Aydemir. Türk yazar, düşünce adamı, iktisatçı, tarihçi. Kadro Dergisi’nin kurucularından. 1897’de Edirne’de doğdu, 25 Mart 1976’da Ankara’da öldü.

Tunalı bir göçmen ailesinin çocuğudur. İlk ve orta öğrenimini Edirne’de ta­mamladı. Edirne Muallim Mektebi’nde okuduğu sırada Turancı görüşleri benimsedi. Bu okulda okurken askere alınan Şevket Süreyya Aydemir, Kafkas cephesinde 4 yıl yedeksubay olarak görev yaptı; askerlik dönüşünde,yarıda kalmış olan öğrenimini bitirdi (1919). Kırklareli’nde ve Azerbaycan’da öğretmenlik yaptı (1919-1920); Burada bulunduğu sırada Turancılık’tan uzaklaşarak Marksist düşünceyi benimsedi ve Moskova Üniversitesi’nde iktisat öğrenimi gördü (1921-1924). Türkiye’ ye döndükten sonra Aydınlık dergisinde yazmaya başladı; dergi “Takrir-i Sükun Yasası”nın çıkarılmasıy­la kapatılınca, Şevket Süreyya Ayde­mir de dergi yazarlarından olduğu için tutuklandı; İstiklâl Mahkemesi tarafından on yıl hapse mahkum edildiyse de,  29 Ekim 1927’da ilan edilen genel aftan yararlanarak serbest kaldı. 1927’de yeniden tutuklanarak yargılandıysa da beraat etti. Bundan sonra komünizm çizgisinden ayrılıp bir nevî milliyetçi komünizm anlayışını savunmaya başladıysa da Türkiye için geçerli düşüncenin Kemalizm olduğu görüşüne döndü. Vedat Nedim Tör’le birlikte TKP’den ayrıldı. Partiyi polise ihbar etmekle suçlandı.

edebi_sahsiyetler/sevket-sureyya-aydemir” 129″ 183″

1928’de Bürokrat olarak Ankara’da çalışmaya başladı. 1951 yılında kadar eğitimci ve iktisatçı olarak çeşitli devlet görevlerinde bulundu. Yüksek Teknik Öğretim Umûm Müdür Yardımcılığı, Ankara Belediyesi İktisat Müdürlüğü, Ankara Ticâret Mektebi Kurucu Müdürlüğü, İktisat Vekâleti Sanâyi Tetkik Heyeti Reisliği, Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu Üyeliği yaptı.

Kadro Dergisi ve Hareketi

Şevket Süreyya Aydemir, Atatürk’ün isteği üzerine 1932 yılın­da, arkadaşları Burhan Asaf (Belge), İsmail Hüsrev (Tökin), Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Vedat Nedim’le (Tör) birlikte Türk basın ve siyaset tarihine “Kadro Hareketi” adıyla geçen aylık düşünce dergisi Kadro’yu çıkarmaya başladı (bu derginin yayını 1943 yılına dek sürmüştür) ve bu dergide iktisadi devletçilik görü­şünü savundu. Şevket Süreyya Aydemir’e göre bağımsızlığına yeni ka­vuşan ülkeler, ancak planlı, dene­timli bir devlet iktisadı içinde bütün­lüklerini kazanabilirlerdi; ileri bir teknolojiye ve planlı bir iktisada sahip olabilmek için de, devrimin düşünce sistemini benimsemiş bir kadronun yaratılması ve yönetimin bu kadroya devredilmesi gerekliydi (yazar, bu. konulara ilişkin olarak Kadro’da yayımladığı yazılarını İn­kılâp ve Kadro adlı yapıtında topla­mıştır) .

Dergi kapatıldığında Ankara Ticaret Mektebi’nde müdür olan Aydemir, bu görevi 1936’ya kadar sürdürdü. İki yıl Ankara Belediyesi İktisisat Müdürlüğü yaptıktan sonra İktisat Bakanlığı’nda çalışmaya başladı ve İsmet İnönü’nün güvenini kazandı. Komünist geçmişi nedeniyle çok eleştirilse de başarıları nedeniyle yükseldi. Bir dönem Ekonomi Bakanlığı’nca İsmail Hüsrev Tökin’le birlikte bir kalkınma planı hazırlamakla görevlendirildi. Fakat İsmet Paşa bu planı kabul etmedi.

1951’de Vekiller Heyeti kararıyla emekli edildikten sonra kendisini yazarlığa verdi. 1932-1934 arasında 36 sayı yayımlanmış olan Kadro dergisinin kurucularından olan Şevket Süreyya Aydemir, 1959’dan başlayarak ilki özyaşam öyküsünü “bir ömrün hikâyesi için­de bir çağın tarihini vermeyi” amaç alarak anlattığı Suyu Arayan Adam gibi otobiyografik denemeler dışında roman tü­ründe tartışmalara yol açan ve anı-roman türünde yazılmış olan Toprak Uyanırsa (1963) adlı kitabında, idealist bir köy öğretmeninin bir köyün kalkınmasındaki öncülü­ğünü anlatır. Ama yazar gerçek ününü, yakın çevrelerinde bulunduğu tarihsel kişilerin (Musta­fa Kemal Atatürk, İsmet İnönü, Adnan Menderes, Enver Paşa) yaşam-öykülerini, dönemlerinin genel yapı­sını ve eğilimlerini belgelere daya­narak anlattığı romanlarıyla kazan­mıştır. 27 Mayıstan sonra oluşan yeni düşünce ortamında kurulan sosyalist eğilimli Devrim ve Yön gibi dergilerde yazıları yayınladı. 12 Mart Muhtırası sonrası Yön Dergisi kapatılınca yazılarına Cumhuriyet Gazetesi’nde devam etti. 25 Mart 1976’da Ankara’daki evinde hayatını kaybetti. Ankara Belediye Başkanı’nın emriyle tabutu, Türk bayrağına sarılı olarak defnedilmiştir. Adı, Ankara’da yıllarca oturduğu sokağa verildi.

Eserleri

• Tek Adam (Mustafa Kemal’in Hayatı) Üç cilt (biyografi) (1963-1965)
• İkinci Adam (İsmet İnönü) Üç cilt (biyografi)  (1966-1968)
• Makedonya’dan Ortaasya’ya Enver Paşa Üç cilt (biyografi) (1970-1972)
• Suyu Arayan Adam (otobiyografi) (1959)
• Menderes’in dramı? (biyografi) (1969)
• İnkılap ve Kadro (makale) (1932)
• Lenin ve Leninizm (ortak kitap) (1924)
• Cihan İktisiyadında Türkiye (inceleme-araştırma) (1930)
• İktisad Mücadelesinde Köy Muallimi (makale)
• Halk İçin İktisad Bilgisi (makale)
• Türkiye Ekonomisi (inceleme-araştırma Ders Kitabı)
• Toprak Uyanırsa (roman) (1962)
• İhtilalin Mantığı (inceleme) (1973)
• Kahramanlar Doğmalıydı (roman) (1974)
• Kırmızı Mektuplar ve Son Yazılar (mektup – makale) (1977)
• Lider ve Demegog (inceleme)