Serahsi Kimdir, Hayatı, Kısaca, Özet

Serahsî. Karahanlılar devri Hanefî mezhebi büyük fıkıh alimlerindendir.

Ebûbekr Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed es-Serahsî, yaklaşık olarak 1009 yılında dünyaya gelmiş ve 1090 yılında (H.483) vefat etmiştir. Bugün İran-Rus sınırında bulunan Serahs (veya civarında) doğduğu için buraya nisbet edilmiştir. Meşhur Hanefi fakıhi Şemsü’l-eimme el-Hulvânî’nin parlak talebesidir. Eserlerinin miktarı bakımından, müslüman fakîhler içinde Serahsî ilk sırayı tutar. Zamanındaki (Karahanlılar) Hakan Emir Hasan tarafından “halk hareketinin sevkedicisi olarak”, şehrin kalesinin kuyularından birine hapsedildi. haksız vergilerle halka zulmettiği kanaatine sahib olması ve bunu savunması sebebiyle, Uzkent’te 1073’ten itibaren onbeş yıl kadar hapishane hayatı yaşayan büyük âlim Serahsî eserlerinin en büyük kısmını burada talebelerine dikte ettirmek suretiyle telif etmiştir.

İnsanı hayrete düşüren kuvvetli bir hafızaya mâlik bulunan İmam Serahsî, hapisliğinde kütüphanesini kullanmaktan men’ edilmiş; “gücünün yettiği ve yokluğun verdiği imkân nisbetinde” eserlerini birbiri ardınca bu kuyu-hapiste (fi’l-cübb) yazdırmıştır. Hiçbir kitaba müracaat etmeksizin ve mütalâada bulunmaksızın, hafızasından; kuyunun üst tarafında bulunan talebelerine el-Mebsût, Usûlü’l-Fikh, Şerhu’s-Siyeri ‘l-Kebîr, Ziy âdâtü ‘z-Ziy âdât, Şerh-u Câmii’s-Sağîr, Şerhu’l-Câmii’l-Kebîr’i yazdırdı.

Onbeş yıllık hapis hayatından sonra 480/1087 yılında tahliyesine karar verilip serbest bırakılan İmam Serahsî, fakîh imam Seyfü’d-Dîn Ebû İbrahim İshak b. İsmail’in misafirperverliğinden istifade etmek için, Mergınan’a gitti ve eserlerinin yazılmasını burada tamamladı.
Büyük fakih Şemsü’l-Eimme Ebû Bekr Muhammed b. Ebî Sehli’s-Serahsî, 1090’da 81 yaşında iken Mergınan’da vefat etti.

Serahsî, Hanefî fıkhının temelini teşkil eden İmâm Muhammed b. Haşan eş-Şeybâni’ye ait altı eserin (“zâhiru’r-rivâye eserleri”) el-Mervezî tarafından kısaltılarak bir araya getirilmiş şekli olan Muhtasarul-Kâff’yi el-Mebsut adıyla şerhetmiştir. Bu önemli eser, yekûnu büyük boy 6335 sahife tutan 30 cilt halinde basılmıştır.

Ömrünü bir taraftan ibadet ve zühd içinde geçirmesinden ötürü “zâhid” lâkabıyla anılmasının yanısıra, ilim dünyasına tuttuğu ışık dolayısı ile “şemsü’l-eimme” (imâmların güneşi) lâkabıyla anılması, Serahsî’nin her iki yönü hakkında özlü bir fikir vermektedir.