filozof/seneca-534w” 217″ 289″

Seneca

(M.Ö. 4 – M.S. 65)

Latin, Filozof. Roma Stoası diye de nitelenen Yeni Stoa öğretisinin kurucularındandır.

Romalı filozof, devlet adamı, hatip ve tragedya yazarı. M.S. I. yüzyılın ortalarında Roma’nın en önde gelen düşünce adamı ve Neron’un saltanatının ilk döneminde imparatorluk politikasına yol veren kişilerden biriydi. İspanya’nın Cordoba kentinde doğan Seneca varlıklı bir ailenin oğluydu. Babası Lucius Annaeus Seneca (Yaşlı) Roma’nın ünlü retorik öğretmenlerinden biriydi. Lucius çocukken Roma’ya gönderilerek orada hitabet eğitimi aldı ve Stoacılık ile çileci Yeni Pythagorasçılığı kaynaştıran Sextii okulunda felsefe okudu.

M.S. 41 yılında imparator Cladius Seneca’yı Korsika’ya sürgüne yolladı. Seneca orada, doğa bilimleri ve felsefe üzerine çalıştı ve Consalationes (Avutmalar) başlıklı üç inceleme yazdı. 49 yılında imparatorun karısı Agrippa’nın etkisiyle Roma’ya geri çağrıldı. Burada varlıklı bir kadınla evlenerek güçlü bir çevre edindi. Ayrıca, geleceğin imparatoru Nero’nun özel öğretmeni oldu. 54 yılında Claudius’un öldürülmesi Seneca ve Burrus’u güçlendirdi. Nero’nun Seneca tarafından hazırlanan halk önündeki ilk konuşması, Senato’ya bağımsız karar verme yetkisi tanıyor ve azatlı kölelerin etkisine son vermeyi vaat ediyordu.

Seneca ve Burrus taşralı olmalarına karşın Roma’nın karşı karşıya olduğu sorunları iyi kavramışlardı. Bu sorunları çözmek amacıyla bir dizi mali ve adli reformlar başlattılar, kölelere karşı da daha insani bir politika geliştirdiler. Burus’un 62 yılında ölmesinden sonra Seneca da görevden çekildi. 65 yılında düşmanları Seneca’yı Gaius Calpurnius Piso’nun Nero’ya karşı düzenlediği komploya katılmakla suçladılar. Bunun üzerine Seneca Nero’nun buyruğuna uyarak kendini öldürdü.

Seneca’nın günümüze ulaşan yapıtları arasında Apocolocyntosis divi Claudi’nin (Seçme Epigramlar ve İmparator Claudius’un Kabaklaşması) ayrı bir yeri vardır. Zekice yazılmış yapıt, imparator Claudius’un tanrılaştırılması üzerine acımasız bir siyasl yergidir. Seneca’nın felsefi yapıtları ise, M.Ö. II. yüzyılda Rodoslu Panaitios tarafından Roma’ya uyarlanan ve M.Ö. I. yüzyılda Poseidonios’un geliştirdiği.

Orta Stoacılığın eklektik yorumlarını içerir. Doğa bilimlerini konu alan Naturales Quaestiones de (Doğa İncelemleri) Poseidonios’un düşüncelerine dayanır. Seneca’nın yapıtları arasında en iyi yazılmış ve ikna gücü en yüksek olanı, şair Lucilius’a hitaben yazılan Epistulae morales ad Lucilium’dur (Lucilius’a Ahlaki Mektuplar; 63-65). Seneca’nın monarşi ve görevleri üzerine görüşlerinin Antonius Pius (138-161), Marcus Aurelius (161-180) ve Commodus (177-192) dönemlerinin insancıl ve liberal havasına katkıda bulunduğu söylenebilir.

Bu arada, Stoacılığın yayılması ve Seneca’nın görüşleriyla Hıristiyanlık arasında yakınlılar bulunması da Seneca’nın felsefesinin sonraki yıllarda canlı kalmasında etkili olmuş ve Seneca’nın yapıtları çeşitli antolojilere alınarak ortaçağ Latin kültürünün bir parçası haline gelmiştir. Seneca’nın günümüze ulaşan 40 kitabı özgün olmayan, ama çok yönlü zihnin ürünleridir. Bireysel, keskin, kısa ve özlü bir üslup taşıyan ve büyük bir dil ustalığının ürünleri olan bu yapıtlar 16.-18. yüzyıllarda hem içerik, hem de üslup olarak yerel dillerde gelişen edebiyatlara, özellikle de denemelere, vaaz ve ahlak yazılarına örnek olmuş, Calvin, Montaigne ve Rousseae gibi yazarları etkilemiştir.