Şehircilik (Cumhuriyet Tarihinde 1923-1960)

ŞEHİRCİLİK

Cumhuriyet’in ilânından günümüze kadar uzanan şehircilik planlama çalışmalarını, Uygulamalarını ve bunların bağlı olduğu hukuki müeyyide ve yönetmelikleri, gösterdikleri ortak özelliklere göre çeşitli devrelere ayırarak incelemek yerinde olur. Bu alanda yapılan aşamaları, kronolojik sıraya göre 5 dönemde toplayabiliriz.

1923-1928 dönemi

Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş devresi olan bu dönemde, şehircilik planlama çalışmalarına rastlanmamasını olağan karşılamak gerekir. Osmanlı İmparatorluğu zamanında, 1882 yılında çıkartılan Ebniye Kanunu hâlâ yürürlükte olduğundan şehircilik çalışmalarında, yollar, yangın yerleri ve binalarla ilgili hükümler için bu kanuna başvuruluyordu. İstanbul’da bu kanunun uygulanmasını yürütme görevi, Şehremaneti denilen ve bugünkü belediye örgütüne benzeyen bir örgüte verilmişti. ‘İ924 yılında Ankara’da da böyle bir örgüt kurularak ilgili mevzuatın uygulanması sağlandı.

Bu dönemin en önemli olaylarından biri, 1919 yılından başlayarak bütün Kurtuluş Savaşı boyunca Türkiye Büyük Millet ÎVteclisl Hükûmeti’nin iıdare merkezi rolünü oynayan Ankara’nın, 13 ekim 1923’te Türkiye Cumhuriyeti’nin başkenti olmalıdır. Gerçekten de Ankara’nın başkent olması, Türkiye’de şehir planlaması çalışmalarının başlangıcı sayılır.

Bu olayın planlama çalışmalarına ilk etkisi, 1924’te Heussler tarafından eski Ankara ve Yenişehir için yapılan iki mevziî i-mar planı olmuştur.

1923-1928 yılları arasındaki dönemin ikinci önemli olayı da, Kurtuluş Savaşı sırasında büyük bir yangınla harap olan İzmir şehrinin, yine 1924 yılında, fransız şe-hircisi Rene Dange’nin kısmi imar planına göre imar edilmesidir.