Tarih

Sarı Saltuk Kimdir, Hayatı, Türbeleri, Hakkında Bilgi

Sarı Saltuk Dede. 13. yüzyılda yaşadığı rivayet edilen muharib bir Türk alp ereni.

Menkıbelere dayalı hayatı hakkında fazla bir bilgi yoktur. Evliya Çelebi Seyahatnâme’si, Saituknâme ve diğer bazı Bektaşî velâyetnâmelerindeki bilgilere göre, asıl adı Mehmed olan bu Türk dervişi, Türkistan’da Yesevîliğin kurucusu Hoca Ahmed Yesevî’den: “Saltuk Mehmed’im, seni Rûm illerine (yani Anadolu’ya) saldım, var git yedi krallık yerde nâm ve şân sahibi ol!” emrini almış ve yedi yüz müridi ile Anadolu’ya gelerek Bizanslılarla savaşlar yapmış bir masal kahramanı olarak anlatılır. Başka bir menkıbeye göre de, Rumeli sahillerine ilk çıkan Müslüman Türk Sarı Saltuk’dur. Yine bu tarz rivayetlerde, Ahmed Yesevî’nin arzusuna uygun olarak şânı yedi krallık yere ulaşmış ve zamanla yedi yerde mevcud olan mezarı, bugün Balkaniar ve Anadolu’daki köy ve kasabalarda kırka ulaşmıştır. Sarı Saltuk’un mezarlarının en meşhurları arasında Svetianum manastırındaki, Kosova ile Arnavutluk arasındaki Altıneli denilen yerdeki mezar ile Mostar’da, Yunanistan’ın Korfu adasındaki lahit, Dobruca, Bor, Edirne-Babaeski ve İznik yakınlarındaki makamlar bulunmaktadır. Anadolu’da bulunanların en önemlisi, İbn Battuta’nın da Seyahatnâme’sinde ziyaret ettiğini belirttiği Baba Dağı’ndaki makamdır.

Fatih Sultan Mehmed, Anadolu’da Uzun Hasan’la mücadele ederken, babası tarafından İmparatorluğun Balkan sınırlarını korumakla görevlendirilen Şehzade Cem, çok sık duyduğu Sarı Saltuk’un hayatını merak eder ve devrin ünlü tarihçisi Ebii’l Hayr Rûmi’den Sarı Saltuk’un etrafında teşekkül eden efsaneleri toplamasını ister. Tarihçi, yedi yıl çalışarak bu efsaneleri toplar ve neticede meşhur Saltuknâme meydana gelir.

Tarihlerde, Sultan II. Bayezid’in Baba Dağı’ndaki Sarı Saltuk makamını ziyaret mahalli haline getirdiği; Kanuni Sultan Süleyman’ın da Boğdan seferine çıkarken (1538), Sarı Saltuk türbesini ziyaret ettiği kaydedilmektedir.