Sosyoloji
Samsun İli Vezirköprü İlçesi Geleneksel Gelin Giysilerinin Giyinme Kültürü Açısından İncelenmesi
Songül
Kuru & Mine Yayla – Samsun İli Vezirköprü İlçesi Geleneksel Gelin Giysilerinin
Giyinme Kültürü Açısından İncelenmesi
Kuru & Mine Yayla – Samsun İli Vezirköprü İlçesi Geleneksel Gelin Giysilerinin
Giyinme Kültürü Açısından İncelenmesi
Kültürün bir parçası olan geleneksel
giysiler, her yörenin örfüne, âdetine, geleneklerine, inançlarına ve yaşam
şartlarına göre değişmektedir.
giysiler, her yörenin örfüne, âdetine, geleneklerine, inançlarına ve yaşam
şartlarına göre değişmektedir.
Giyinme, doğal çevrenin etkisi ile ortaya çıkmış
ve giysiler de yöreden yöreye farklılıklar göstermiştir.
ve giysiler de yöreden yöreye farklılıklar göstermiştir.
Vezirköprü İlçesi, daha önce Amasya iline
bağlı iken 1925 yılında Samsun’a bağlanmıştır,
bağlı iken 1925 yılında Samsun’a bağlanmıştır,
1. Geleneksel iç Giyim
• Satraç Gömlek
• Satraç Pijama
2. Gündelik Giyilen Geleneksel Giysiler
• Pamuklu Zıbın
3. Özel Gün Giysileri
a) Düğün Törenlerinde Giyilen Geleneksel
Giysiler
Giysiler
• İpek Fistan (Gelin Elbisesi)
• Yelek
b) Düğün Sonrası Ziyaretlerde Giyilen
Giysiler
Giysiler
• Kürdek
4. Aksesuarlar
• Peştamal (s. 116)
…düğün törenlerin vazgeçilmez unsuru
Samsun’da “gelin geverilmesi” (gelin alma) törenlerinin de çok
enteresan adetler ve geleneklerle dolu olduğu görülür.
Samsun’da “gelin geverilmesi” (gelin alma) törenlerinin de çok
enteresan adetler ve geleneklerle dolu olduğu görülür.
“Gelin alayı” silah atarak ve güle
oynaya gelin evine varır…
oynaya gelin evine varır…
Kızın yakınları bahşiş almayınca kapıyı
açmazdı.
açmazdı.
Daha sonra gelin, oğlanın babası veya bir
yakını tarafından odadan çıkarılarak evin önüne getirilirdi. Burada gelin ata
bindirilmeden evvel babası veya erkek kardeşi tarafından beline kuşak
bağlanırdı. Bu kuşak Samsun ve çevresinde genellikle kırmızı bir kordela
olurdu. (s. 117)
yakını tarafından odadan çıkarılarak evin önüne getirilirdi. Burada gelin ata
bindirilmeden evvel babası veya erkek kardeşi tarafından beline kuşak
bağlanırdı. Bu kuşak Samsun ve çevresinde genellikle kırmızı bir kordela
olurdu. (s. 117)
Düğünden sonra (…) törede el öpme diye geçen
ziyaretler (başlar). Genç evliler, bütün
yakınlarını ziyaret edip bir tür teşekkür borcunu yerine getirirler.
ziyaretler (başlar). Genç evliler, bütün
yakınlarını ziyaret edip bir tür teşekkür borcunu yerine getirirler.
Çeşitli etkenlerden dolayı yıpranan ya da
kaybolan geleneksel giysiler ile giyinme kültürünü yaşatmak ve gelecek
kuşaklara aktarmak bir ülkenin kültür değerlerini korumak için son derece önemlidir.
kaybolan geleneksel giysiler ile giyinme kültürünü yaşatmak ve gelecek
kuşaklara aktarmak bir ülkenin kültür değerlerini korumak için son derece önemlidir.
Düğün törenleri gelinin ve damadın
giysisiyle, düğün töreninde olup bitenlerin anılacağı ve çocuklarına anlatılacağı
en güzel anıdır. Düğün törenlerinin başkahramanları olan gelin ve damadın bu
törende giydikleri giysiler çok özel görülür (s. 118).
giysisiyle, düğün töreninde olup bitenlerin anılacağı ve çocuklarına anlatılacağı
en güzel anıdır. Düğün törenlerinin başkahramanları olan gelin ve damadın bu
törende giydikleri giysiler çok özel görülür (s. 118).
Samsun İli Vezirköprü İlçesi’nde de geçmişten
günümüze kadar ulaşan, kendine has özelliği olan bu tür giysilere bakıldığında
gelinlerin geleneksel iç giyimleri; satraç pijama ve gömlek, gündelik
giyimleri; pamuklu zıbın, düğün törenlerinde giyilen giysiler; ipek fistan ve
yelek, düğün sonrası ziyaretlerde giyilen giysiler ise kürdek olarak karşımıza
çıkmaktadır.
günümüze kadar ulaşan, kendine has özelliği olan bu tür giysilere bakıldığında
gelinlerin geleneksel iç giyimleri; satraç pijama ve gömlek, gündelik
giyimleri; pamuklu zıbın, düğün törenlerinde giyilen giysiler; ipek fistan ve
yelek, düğün sonrası ziyaretlerde giyilen giysiler ise kürdek olarak karşımıza
çıkmaktadır.
Satraç Gömlek (Gelinlerin Giydiği Geleneksel
İç Giyim)
İç Giyim)
Koçu, iç gömleği: “Gömlek denilegelir.
Doğrusu “Gönlek”tir. Gön deri, ten temektir. Gönlek çıplak tene giyilen
şey demektir.” Vezirköprü İlçesi’nde
gelinlerin giydiği iç gömlek “satraç gömlek” adını almaktadır. Satraç
gömlek, çıplak tene giyilen, evlerde ve el tezgâhlarında dokunan, çamaşır bezi
adı verilen bir tür pamuklu kumaştan yapılan iç giysisidir.
Doğrusu “Gönlek”tir. Gön deri, ten temektir. Gönlek çıplak tene giyilen
şey demektir.” Vezirköprü İlçesi’nde
gelinlerin giydiği iç gömlek “satraç gömlek” adını almaktadır. Satraç
gömlek, çıplak tene giyilen, evlerde ve el tezgâhlarında dokunan, çamaşır bezi
adı verilen bir tür pamuklu kumaştan yapılan iç giysisidir.
Vezirköprü ilçesinde giyilen satraç gömleğin
bedeninde çizgili (krem- kırmızı), kollarında ekoseli (krem-kırmızı) pamuklu
dokuma kumaş kullanılmıştır.
bedeninde çizgili (krem- kırmızı), kollarında ekoseli (krem-kırmızı) pamuklu
dokuma kumaş kullanılmıştır.
Satraç gömlekte süsleme tekniği
uygulanmamıştır (s. 119).
uygulanmamıştır (s. 119).
Satraç Pijama (Gelinlerin Giydiği Geleneksel
İç Giyim)
İç Giyim)
Satraç pijama, bedenin belden aşağısını
kaplayan ve el tezgâhlarında pamuktan dokunan kumaştan yapılan iç giysidir.
kaplayan ve el tezgâhlarında pamuktan dokunan kumaştan yapılan iç giysidir.
Satraç pijamada süsleme tekniği
uygulanmamıştır (s. 120).
uygulanmamıştır (s. 120).
Pamuklu Zıbın (Gelinlerin Gündelik Olarak
Giydiği Geleneksel Giysi)
Giydiği Geleneksel Giysi)
Pamuklu zıbının kolları manşetli, önü kapaklı
ve düğme ile kapatılmaktadır ve boyu bel hizasındadır. Pamuklu zıbının içi
astarlıdır ve bütün bedenine pamuk konularak kapitone çalışması yapılmaktadır.
Çizgili, desenli ya da düz kumaşlardan dikilerek üzeri makine dikişi ile
süslenmektedir.
ve düğme ile kapatılmaktadır ve boyu bel hizasındadır. Pamuklu zıbının içi
astarlıdır ve bütün bedenine pamuk konularak kapitone çalışması yapılmaktadır.
Çizgili, desenli ya da düz kumaşlardan dikilerek üzeri makine dikişi ile
süslenmektedir.
Pamuklu zıbının etek ucu, düz; boyu ise bel
ile kalça hizasında düşünülmüştür.
ile kalça hizasında düşünülmüştür.
İpek Fistan (Gelinlerin Özel Günlerde [Düğün
Törenlerinde] Giydiği Geleneksel Giysi)
Törenlerinde] Giydiği Geleneksel Giysi)
Vezirköprü İlçesi’nde gelinlerin giydiği
gelin elbisesi ipek kumaştan yapılmakta ve “ipek fistan” adını
almaktadır.
gelin elbisesi ipek kumaştan yapılmakta ve “ipek fistan” adını
almaktadır.
İpek fistan, belden kesik ve bele hafif
oturacak şekilde hafif genişlikte tasarlanmış ve gelin elbisesinin yanları
dikişli olarak kesilmiştir (s. 121).
oturacak şekilde hafif genişlikte tasarlanmış ve gelin elbisesinin yanları
dikişli olarak kesilmiştir (s. 121).
Yelek (Gelinlerin Özel Günlerde [Düğün
Törenlerinde] Giydiği Geleneksel Giysi)
Törenlerinde] Giydiği Geleneksel Giysi)
Vezirköprü ilçesinde gelinlerin giydiği
yelek, gelin giysisinin üzerine, düğün törenlerinde giymiş olduğu üst
giysilerden birisidir.
yelek, gelin giysisinin üzerine, düğün törenlerinde giymiş olduğu üst
giysilerden birisidir.
Vezirköprü İlçesi’nde giyilen yelekte ipekli
kadife (pembe renk) kumaş kullanılmış ve yeleğin astarında pamuklu amerikan
bezi (krem rengi) kullanılmıştır (s. 122).
kadife (pembe renk) kumaş kullanılmış ve yeleğin astarında pamuklu amerikan
bezi (krem rengi) kullanılmıştır (s. 122).
Astarlı olarak tasarlanan yeleğin etek ucu,
beden genişliğinde; boyu ise bel hizasında düşünülmüştür.
beden genişliğinde; boyu ise bel hizasında düşünülmüştür.
Kürdek (Gelinlerin Özel Günlerde [Düğün
Sonrası Ziyaretlerde] Giydiği Geleneksel Giysi)
Sonrası Ziyaretlerde] Giydiği Geleneksel Giysi)
Vezirköprü ilçesinde gelinlerin giydiği
kürdek, yeleğin üzerine giyilen üst giysisidir. Bu giysi, gelinlerin düğün
törenlerinden sonraki ziyaretlere giderken giydiği giysilerden birisidir.
kürdek, yeleğin üzerine giyilen üst giysisidir. Bu giysi, gelinlerin düğün
törenlerinden sonraki ziyaretlere giderken giydiği giysilerden birisidir.
…kürdekte ipekli kadife (mor renk) kumaş;
kürdeğin astarında ise pamuklu Amerikan bezi (koyu lila rengi) kullanılmıştır
(s. 123).
kürdeğin astarında ise pamuklu Amerikan bezi (koyu lila rengi) kullanılmıştır
(s. 123).
Peştamal (Aksesuar)
Vezirköprü ilçesinde gelinler başlarına,
düğün törenlerinde yüksekliği yaklaşık 10-15 cm. olan tepeye doğru daralan fes
giymekte, alın kısmını ise, kenarı pul oyalı ipek örtü ile süslemektedir. Fes
üzerine yöresel dokuma olan peştamallar örtülmektedir. …peştamallar, zengin
renk armonisi de taşımakta ve kendine has desenleri bulunmaktadır. Batik tarzı
boyamadan kaynaklanan desenler hiçbir kumaş ve dokuma-örme ürününde yoktur (s.
124).
düğün törenlerinde yüksekliği yaklaşık 10-15 cm. olan tepeye doğru daralan fes
giymekte, alın kısmını ise, kenarı pul oyalı ipek örtü ile süslemektedir. Fes
üzerine yöresel dokuma olan peştamallar örtülmektedir. …peştamallar, zengin
renk armonisi de taşımakta ve kendine has desenleri bulunmaktadır. Batik tarzı
boyamadan kaynaklanan desenler hiçbir kumaş ve dokuma-örme ürününde yoktur (s.
124).
—
Kuru, Songül ve Yayla, Mine. (2011), Samsun İli Vezirköprü İlçesi Geleneksel
Gelin Giysilerinin Giyinme Kültürü Açısından İncelenmesi, Samsun
Sempozyumun 13-16 Ekim Samsun, Bildiriler Kitabı, Cilt: 2, s. 115-126, Samsun
2013
Gelin Giysilerinin Giyinme Kültürü Açısından İncelenmesi, Samsun
Sempozyumun 13-16 Ekim Samsun, Bildiriler Kitabı, Cilt: 2, s. 115-126, Samsun
2013