Şakerim Kudayberdiev Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

Şakerim Kudayberdiev (1858-1931) Kazak şair ve edebiyatçısı.

24 Haziran 1858’de Semey ili Abay ilçe­sine bağlı Karavil köyünde doğdu. Orta Cüz Kazakları’ndan Argın boyunun Tobıktı koluna mensuptur. Babası Kudayberdi, Kazak şair ve düşünürü Abay (İbrahim) Kunanbayev’in baba bir kardeşidir. Ku­dayberdiev, daha yedi yaşında iken babası ölünce amcası tarafından büyütüldüğün­den edebî şahsiyeti ve sanatı üzerinde Abay’ın büyük etkisi olmuştur. Köylerine gelen mollalardan ilkokul düzeyinde eği­tim aldı. Bunun dışında herhangi bir oku­la gitmediği halde Abay’ın teşvikiyle Arap­ça, Farsça ve Rusça öğrendi.

Abay’ın ölümünden sonra 1905 -1906 yıllarında İstanbul üzerinden hacca giden Kudayberdiev, İstanbul’da bulunduğu sı­rada kütüphanelerde Türk tarihiyle ilgili araştırmalar yaptı. Memleketine döndü­ğünde yalnızlığı seven mizacının da etki­siyle bir köşeye çekilerek kendini eser yazmaya verdi. Muhtemelen bundan dolayı kitaplarında 1916 ayaklanması, 1917 Bolşevik İhtilâli ve hemen ardından Sov­yet komünist rejiminin Kazakistan’da hâ­kim olması gibi siyasî konulara pek rast­lanmaz. Sadece 1917’de kurulmuş olan Alaş Partisi ve Aiaş Orda hükümetiyle bir müddet yakınlığı oldu. Alaş Orda hükü­meti bir ara Kudayberdiev’i Semey eya­leti hâkimler kuruluna getirdi, fakat siya­setten hoşlanmadığı için halktan uzakta Şıngıs (Cengiz) dağında çalışmalarına de­vam etti. Sovyet hükümetinin 1930’lardaki tasfiye hareketi sırasında pek çok ay­dın gibi o da rejime ihanet etmekle suç­lanıp gözaltına alındı. Bir süre hapiste kaldıktan sonra serbest bırakıldı. Ancak 2 Ekim 1931’de İsyancı olduğu öne sürü­lerek Şıngıs dağında askerler tarafından öldürüldü. Ardından da eserlerinin basıl­ması ve okunması yasaklandı. Bu yasağın kalkması için Kruşçev döneminde yapı­lan başvuru kabul edildi; böylece ancak yirmi yedinci ölüm yıldönümü olan 2 Ekim 1958’de aklanarak itibarı iade edil­di. Eserlerinin derlenmesi ve yayımı için 1964’te bir komisyon kurulduysa da 1988 yılına kadar birkaç şiiri dışında hiçbir eseri neşredilmedi. Kudayberdiev’in çalışma­larının yayımlanmaya ve tanınmaya baş­laması, Sovyetler Birliği’nde 1980 sonla­rında başlayan açıklık politikalarının da etkisiyle yazarların aklanması neticesin­de olmuştur. Kudayberdiev, Kazak edebi­yatında daha çok “ölen” diye adlandırılan halk şiiri türünde verdiği eserlerle tanın­mıştır. Onun eserlerinde aşk ve sevginin yanı sıra öğretici ve düşünmeye sevkedici konularla birlikte dünyanın kötülüklerine dikkat çeken gerçekçilik de hâkimdir.