Mikro Sosyoloji

Şahsiyet Tipolojileri

 

Sosyal şahsiyetle ilgili birçok tipoloji denemesi yapılmıştır. Bunlar arasında, hem günümüz hem de geçmiş toplum sistemleri içindeki şahsiyet yapıları için olanlar da vardır. Pek çok şahsiyet tipolojileri arasında orjinal olanlardan bir kaçı şöyledir:
W. J. Thomas ve Znaniecki, ‘harabi’ (bohem), ‘darkafalı’ (philister) ve ‘yaratıcı’ şahsiyet tiplemesi yapar. Park ve Stonequist ‘marjinal’ şahsiyet tipleri üzerinde dururlar. William Whyte ‘sokak köşesi çocuğu’, Paul Lsasfeld ‘nüfuzlu’, Robert Merton ‘kozmopolit’ ve ‘lokal’ tiplemeleri ile belli şahsiyet tiplerinde yoğunlaşırlar.
David Riesman’ın tiplemesi ise daha farklıdır. O başlıca üç şahsiyet tipi ayırımı yapar. Bunlar:

     Gelenek tarafından yönetilen
     İçten yönetilen
     Dıştan yönetilen insan tipleridir.

Ona göre bunlar tarihi tiplerdir. Çünkü bu tiplerden her biri bir toplum için karakteristik ve belli bir gelişme devresini ifade eder. Mesela gelenek tarafından yönetilen tipe ortaçağ insanı, içten yönetilene Rönesans ve Reform dönemi şahsiyet tipi örnek verilebilir. Toplum yapısındaki sürekli yenilikler daha sonra sosyal alana hâkim olan bir insan tipini geliştirmiştir. Bu son tipte insanlar, artan ölçüde problemin sırf maddi kapsamını düşünmez, aynı zamanda diğer insanlarla ilişkiler kurarlar. Bu da daha sonra dışarıdan, başkaları tarafından yönetilen şahsiyet tipini oluşturur.
Bütün bu örnekler, farklı şahsiyet tiplerinin olduğunu, aynı zamanda sosyal münasebetin somut yapısı ile uyuşan bir sosyal davranış tipinin mevcut bulunduğunu göstermektedir.