Sad bin Ebi Vakkas Kimdir, Hayatı, Özellikleri

Sa’d b.Ebi Vakkas, (600 – 678) Arab sahabi, asker, hayatta iken cennetle müjdelenmiş (Aşere-i Mübeşşere) on sahabiden biri.

Sa’d b. Ebi Vakkas onyedi yaşında iken, Hz.Ebu Bekr’in delâletiyle İslâmiyet’i ilk kabul edenlerdendir. Bir rivayete göre yedinci müslümandır. Hz.Peygamberin annesi Amine ile aynı kabileye yani Benî Zühre’ye mensubtur.

Sa’d’ın müslüman olduğunu öğrenen annesi, buna çok üzülmüş ve oğlunu bu kararından döndürebilmek yemeyip içmeyeceğine dair yemin etmişti. Sa’d’ın annesine dininden dönmeyeceğini söylemesinden sonra yeminini uygulamaya koyan annesi, bir zaman sonra açlık ve susuzluktan bayılmıştı. Ayıldığında Sa’d ona; ‘Senin bin tane canın olsa ve bunları bir bir versen, ben yine de dinimden dönmeyeceğim’ demişti. Onun kararlılığını gören annesi yemininden vazgeçmişti.

Sa’d, Medine’ye hicrete kadar Mekke’de kalmıştır. Dolayısıyla Mekke dönemi boyunca müşriklerce diğer müslümanlarla birlikte yapılan saldırı ve işkencelere muhatab olmuştur. Mekke’de  Müslümanlar, müşrik saldırılarından güvende olmak için ibadetlerini gizli ve tenha yerlerde yapıyorlardı. Bir gün Sa’d arkadaşlarıyla müşriklerden bir grup onlara sataşarak İslâmla alay etmişler ve onlara saldırdılar. Sa’d eline geçirdiği bir deve sırt kemiğini alıp müşriklere karşılık vermiş ve onlardan birini yaralayarak kanlar içerisinde bıraktı. Bu dökülen kan İslâm tarihinin Allah için ilk dökülen kan oldu.

Medine’ye hicretinde Muahat (kardeş edinme) olayında Hz. Peygamber, Sa’d’ı Mus’ab b. Umeyr ile kardeş ilân etmişti. Başka bir rivayete göre de kardeş ilân edildiği kimse Sa’d b. Mu’az’dır.

Hicretin yedinci ayında Mekke kervanının yolunu kesmek için otuz kişiden oluşan Hz. Hamza komutasındaki ilk seriyyede yer aldı. Bir ay sonra Ubeyde b. Haris komutasında gönderilen seriyye Kureyş kervanıyla karşılaştığında ilk oku Sad b. Ebi Vakkas atarak çatışmayı başlatmıştı. Mekke’de Allah yolunda ilk kan akıtan kimse olma şerefi Sa’d’a ait olduğu gibi, yine Allah yolunda ilk ok atma şerefi de böylece ona nasip olmuştur. Sa’d şöyle demektedir: ‘Araplardan Allah yolunda ilk ok atan kimse benim’

Hz.Peygamber devrinde Bedir, Uhud, Tâif ve Tebük gazalarına iştirak etti.

Uhud savaşında, müşriklerin üstünlüğü ele geçirdiği ve müslümanların paniğe kapılarak dağıldığı esnada Hz. Peygamber’in yanından ayrılmayıp gövdelerini siper ederek onu korumaya çalışan bir kaç kişiden birisi Sa’d b. Ebi Vakkas idi. O, cesaretinden hiç bir şey kaybetmeden ok atmaya devam ediyordu. Sa’d ok atmakta mahirdi ve hedefini şaşırmıyordu. Hz. Peygamber ona ok veriyor ve şöyle diyordu: “At Sa’d Anam babam sana feda olsun”. Hz. Peygamber’in, övgü, rıza ve hoşnutluğu ifade eden bu kelimeleri, ana ve babasını bir arada zikrederek başka hiç kimse için kullanmamıştır. Rivayetlere göre Sa’d Uhud’da tek başına bin ok atmıştır.

Hz. Ebu Bekir’e biat eden Sa’d, Hz. Ömer döneminde aktif olarak devlet idaresinde görevler almıştır.

Hz.Ömer b. Hattab’ın halifeliğinde Irak orduları baş kumandanlığına getirilen Sa’d b.Ebi Vakkas Kadisiyye savaşında İran ordularını ağır bir mağlubiyete uğrattı ve Sasanîlerin başkenti Medain’e girdi. Sa’d M.637 İranlıları ikinci bir defa bozguna uğrattı. M.638. yılında halife Hz. Ömer emriyle Kufe şehrini tesis etti ve bu şehrin ilk valisi oldu. H.20/640-41 yılında azledildi. Hz.Ömer’in ölüm döşeğinde iken kendisinden sonraki halifeyi seçmeye memur ettiği altı kişi arasında Sa’d b. Ebi Vakkas da vardı.

Hz.Osman halife olunca H.25/645-46 tarihinde onu yeniden Kufe valiliğine tayin etti ise de hazineden borç olarak almış olduğu bir miktar parayı geri ödemekte zorluk çekince, hazine emini Abdullah İbn Mes’ud tarafından Halifeye şikayet edildi; bu şikayet üzerine Osman, onu valilikten tekrar azletti.

Hz. Osman’ın şehid edilişiyle başlayan fitne ve ihtilaflardan tamamen uzak kalmaya gayret eden Sa’d Hz. Ali bin Ebu Talib halife olduktan sonra ölümüne kadar siyasete karışmadı. H.55/675 tarihînde vefat etti. Mescid-i Nebi de kılınan namazdan sonra, Bâkî mezarlığına defnedilmiştir. Cenaze namazını Emevilerin Medine valisi Mervan b. Hakem kıldırmıştır. Hz. Peygamber’in hayatta olan zevceleri de namaza iştirak etmişlerdi.

Hz.Sa’d orta boylu güçlü kuvvetli ve sözünün doğruluğuyla ma’ruf, zâhid ve müttaki bîr insandı.