Sabiha Sertel kimdir? Hayatı ve eserleri

Sabiha Sertel kimdir? Hayatı ve eserleri: Selanik’te doğdu (1896). Ortaöğrenimini Selanik’te Terakki Lisesi’nde tamamladı. Bir süre de bir Fransız okuluna devam etti. Balkan Savaşı’nın çıkması üzerine ailesiyle birlikte İstanbul’a yerleşti. 1917’de evlendiği eşi, gazeteci Mehmet Zekeriya ile birlikte Amerika’ya gitti. Orada Columbia Üniversitesi’nde toplumbilim okudu. Ülkeye döndüğünde eşinin Basın-Ya­yın Genel Müdürlüğü yaptığı kısa sürede Ankara’da bulundu. İstanbul’da Resimli Ay, Resimli Perşembe ve Tan, Tan Cep Kitapları, Görüşler (1924- 46) dergi ve gazetelerinin yönetimine katıldı. Yaşamının son yıllarını Fransa ve Sovyetler Birliği’nde geçirdi. Bakû’de öldü (1968).

Sabiha Sertel, ilkin Resimli Ay’da özellikle kadın hakları konusunu işle­yen yazılarıyla tanınmıştı. 1920’li yıllarda savaş sonrasının sorunlarına yaklaşırken ekonomik ve toplumsal nedenleri gözardı etmeyen savaşımcı bir yazar kimliğinde göründü. Marksist eğilimleri ağır basmasına karşın si­yasal iktidarla çelişkiye düşmüyor, aksine, Kemalist ilkelerle çatışanların de­ğişmeler karşısındaki tepkilerinden kaynaklanan yazılarına karşı çıkıyordu, ikinci Dünya Savaşı yıllarında da Nazi Almanyasının ideolojisini benimse­yen savaş yanlısı yazarların saldırılarına karşın devletin temel politikasına ters düşmeyen barışçıl görüşleri korudu. Çok partili yaşama geçiş yılların­daysa erken Cumhuriyet dönemine özgü olağanüstü önlemlerin ifadesi olan “antidemokratik” nitelikli yasalardan arınma zorunluluğunu yazmıştır.

Bu yazılarında öne sürdüğü görüşlere göre, kişi hakları ile devletin gö­rev ve sorumluluklarının birbirine ters düşmediği çağdaş demokrasilerde “ne zincirli hürriyetler” görülmektedir; ne de “anarşik hürriyetler”… “De­mokrasilerde devlet, azınlıktaki güç sahipleriyle bu güçten yoksun olanlar arasında uyum sağlamakla yükümlüdür. Bu nedenle yalnız siyasal partile­rin örgütlenmesini yasaklayan yasaların değiştirilmesiyle çağdaş demokra­siye geçiş koşullarının hazırlanacağını varsaymak yanlıştır. Temel hak ve özgürlüklere devlet güvencesi sağlanmadıkça demokrasiden söz edilemez”. (Zincirli Hürriyet, 1 Aralık 1945).

Sabiha Sertel’in dergi ve gazetelerdeki yazılarının yanı sıra edebiyat, ta­rih, toplumbilim gibi dallardaki çevirileri arasında en ünlüsü August Babel’in Kadın ve Sosyalizm (1935) adlı yapıtıdır. Bu kitabın “önsöz”ünde, kadın sorununun emperyalistlerin elinde “kukla gibi” oynattıkları dernek­lerle çözüm olanağı bulamayacağını yazarak evde, işte, makinede, dairede çalışan kadının kendi sınıfsal konumunu algıladığı aşamada yazgısını değiş­tirme gücünü kazanacağını belirtir. Yapıtlarından Tevfik Fikret ve İdeolo­jisem (1946) ise yalnız şairin sanatına değil, yakın tarihimize de bir yakla­şım denemesi sayabiliriz. Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşü, II. Meşruti­yet evresi, Fikret’in ideolojisini hazırlayan etkenler, tarih görüşü, devrimci­lik ve insaniyetçiliğinin değerlendirildiği bu kitabın “önsöz”ünde, “Fik­ret’in eserleri yakılmalıdır” biçiminde başlatılan “kampanya” karşısında kendini tarihsel bir sorumlulukla yükümlü gördüğü için savunmaya geçti­ğini belirtir. Bu konudaki öteki kitapları Sebilürreşad’çıya Cevap, Tevfik Fikret ve Mehmet Akif Kavgası adlarını taşır. Roman Gibi (1969), yazarın hareketli geçen yaşamına ilişkin anılarından oluşmaktadır.

Kaynak: Çağdaş Türk Edebiyatı 4, Cumhuriyet Dönemi 2, Şükran KURDAKUL, 1994, Evrensel Basım Yayın.