Sosyoloji
Rosi Braidotti – İnsan Sonrası
Rosi Braidotti – İnsan Sonrası
…insanım diyemez herkes.
Doğal olan ve kültürel olan kategorileri arasındaki
sınırlar, bilimsel ve teknolojik ilerlemelerin etkisiyle yerinden edilmiş ve
büyük ölçüde bulanıklaşmış durumdadır.
sınırlar, bilimsel ve teknolojik ilerlemelerin etkisiyle yerinden edilmiş ve
büyük ölçüde bulanıklaşmış durumdadır.
İnsandan sonra gelen nedir?
İnsandan sonra gelenin (…) ne şekilde dolaşımda olduğunu
göstermek istiyorum. (s. 15)
göstermek istiyorum. (s. 15)
İnsan için temel ortak referans…
İnsanlığın zor durumda olduğu düşüncesi (…) Avrupa
felsefesinin leitfotifi durumundadır. (s. 16)
felsefesinin leitfotifi durumundadır. (s. 16)
Hümanizm
İnsan sonrası durum üzerine yürütülen tartışmaların kalbinde
yer almaktadır.
yer almaktadır.
…küresel çağda, insan sonrası bir hümanizm görüsüne
ilerlemek üzere yeni yollar sunacağım (Prof.
böyle diyor ama kitapta söylediği gibi bir içerik yok).
ilerlemek üzere yeni yollar sunacağım (Prof.
böyle diyor ama kitapta söylediği gibi bir içerik yok).
I
Hümanizm Sonrası:
Benliğin Ötesinde Yaşam
Benliğin Ötesinde Yaşam
Her şeyin başında o var (…) klasik erkek-insan ideali.
Hümanizm, kendi üzerine tefekkür eden aklın
evrenselleştirici kudretlerine tekabül edecek şekilde belli bir Avrupa fikrini
şekillendiren bir medeniyet modeline doğru tarihsel olarak evrilmiştir. (s.
23-24)
evrenselleştirici kudretlerine tekabül edecek şekilde belli bir Avrupa fikrini
şekillendiren bir medeniyet modeline doğru tarihsel olarak evrilmiştir. (s.
23-24)
Husserl’e göre Avrupa, eleştirel aklın ve kendi üzerine
yansımasının köken bulduğu mahaldir.
yansımasının köken bulduğu mahaldir.
Bir medeniyet ideali olarak hümanizm, on dokuzuncu yüzyıl
Almanyasının, Fransasının ve bilhassa da Büyük Britanya’nın emperyal
kaderlerini belirlemiştir.
Almanyasının, Fransasının ve bilhassa da Büyük Britanya’nın emperyal
kaderlerini belirlemiştir.
Hepimiz insanız, ama bazılarımız diğerlerinden daha ölümlü…
“Bütün hümanizmler emperyalist olagelmiştir.” Tony Davies
(s. 25)
(s. 25)
Faşizm ve Nazizm dönemi, Kıta Avrupası’nda eleştirel kuramın
tarihinde temel bir yarılmaya neden olmuştur; …düşünce ekollerini (…) mahvetmiş
ve Avrupa’da yasaklamıştır. (s. 28)
tarihinde temel bir yarılmaya neden olmuştur; …düşünce ekollerini (…) mahvetmiş
ve Avrupa’da yasaklamıştır. (s. 28)
Hümanizm karşıtlığı, sonraları dünyaca meşhur post-yapısalcı
nesil olarak anılacak kuşağın isyankâr çığlığı olarak ortaya çıkmıştır.
nesil olarak anılacak kuşağın isyankâr çığlığı olarak ortaya çıkmıştır.
Foucault, Kelimeler ve Şeyler
Foucault’nun ilan ettiği “insanerkeğin ölümü”
Burada hedef alınan şey Marksizme içkin hümanizmdir. (s. 33)
…bireycilik, insan tabiatının içsel bir parçası değil, daha
ziyade tarihsel ve kültürel olarak belirlenmiş bir söylemsel oluşumdur.
ziyade tarihsel ve kültürel olarak belirlenmiş bir söylemsel oluşumdur.
Hümanizm karşıtlığı bizi insan sonrasına götürebilecek
tarihi ve kuramsal yollardan biridir. (s. 36)
tarihi ve kuramsal yollardan biridir. (s. 36)
Hümanizm karşıtlığı, hümanist erkekinsan imgesinin idame
ettiği insan özneye dair örtük varsayımları eleştirir, ama bu tamamen
reddedilmesi anlamına gelmez. (s. 40)
ettiği insan özneye dair örtük varsayımları eleştirir, ama bu tamamen
reddedilmesi anlamına gelmez. (s. 40)
Hümanizmin kati surette geride bırakabileceği fikri
ironiktir.
ironiktir.
“Hümanizm, Hıristiyanların kurtuluş doktrininin, insanın
evrensel özgürleşme projesine dönüşmesidir. İlerleme fikri, Hıristiyanlıktaki
Tanrı’nın inayeti inancının seküler bir versiyonudur. İşte bu yüzden kadim
paganlara yabancıdır.”
evrensel özgürleşme projesine dönüşmesidir. İlerleme fikri, Hıristiyanlıktaki
Tanrı’nın inayeti inancının seküler bir versiyonudur. İşte bu yüzden kadim
paganlara yabancıdır.”
John Gray (s. 41-42)
İnsan sonrası düşüncenin üç temel kolu
İlki ahlak felsefesinden gelmektedir ve tepkisel bir insan
sonrası biçimi oluşturmaktadır; İkincisi bilim ve teknoloji çalışmalarından
gelmektedir ve analitik bir insan sonrası biçimi oluşturmaktadır; üçüncüsü ise
bizzat benim de ait olduğum hümanizm karşıtı öznellik felsefeleri geleneğinden
gelmektedir ve eleştirel bir insan sonrası önermektedir. (s. 49)
sonrası biçimi oluşturmaktadır; İkincisi bilim ve teknoloji çalışmalarından
gelmektedir ve analitik bir insan sonrası biçimi oluşturmaktadır; üçüncüsü ise
bizzat benim de ait olduğum hümanizm karşıtı öznellik felsefeleri geleneğinden
gelmektedir ve eleştirel bir insan sonrası önermektedir. (s. 49)
İnsan sonrası özne postmodern değildir; yani temelcilik
karşıtı değildir. Yapıbozumcu da değildir çünkü dilbilimsel olarak tesis
edilmemiştir. (s. 63)
karşıtı değildir. Yapıbozumcu da değildir çünkü dilbilimsel olarak tesis
edilmemiştir. (s. 63)
II
İnsanmerkezcilik
Sonrası: Türlerin Ötesinde Yaşam
Sonrası: Türlerin Ötesinde Yaşam
Spinoza’nın monist dünya görüşü (…) Marksizmin kimi
çelişkilerine panzehir oldu…
çelişkilerine panzehir oldu…
Monist öncüller (…) ihtiyatla insanmerkezcilikten kaçınan
insan sonrası bir öznellik kuramının yapıtaşlarıdır. (s. 69)
insan sonrası bir öznellik kuramının yapıtaşlarıdır. (s. 69)
Makineler canlı / insanlarsa atıl
Kapitalizm
Metalaştırma uğruna farklar üreten bir eğirme tezgâhıdır.
Kimlikler etiketi altında paketlenmiş, yersiz
yurtsuzlaştırılmış farklar çarpanı ve tüketim malları arasında bitmez bir
tercihtir.
yurtsuzlaştırılmış farklar çarpanı ve tüketim malları arasında bitmez bir
tercihtir.
Bu mantık seçeneklerin çoğalması ve vampirane tüketimi
tetiklemektedir. (s. 70)
tetiklemektedir. (s. 70)
Dolly, yeniden üretimden kopmuş ve böylece mirasından
boşanmıştır. (s. 85)
boşanmıştır. (s. 85)
Yersizyurtsuzlaştırılan insan manzaraları
Hayvan hakları savunucuları
Spinozacı monizm ve buna bağlı eleştiri biçimlerini
demokratik bir hamle olarak görüyorum.
demokratik bir hamle olarak görüyorum.
Çağdaş monizm
Dinamik ve üretken bir kuvvet olarak yaşamın insan-olmayan
bir tanımını içermektedir.
bir tanımını içermektedir.
Deleuze bu yaşamsal enerjiden büyük hayvan ya da kozmik
makine diye bahseder.
makine diye bahseder.
Kaos / kozmik enerji
Sanal ve gerçek arasındaki sıkı bağı vurgulamak için (…)
Joyce’un ürettiği “kaozmos” kavramını ödünç alırlar…
Joyce’un ürettiği “kaozmos” kavramını ödünç alırlar…
Oldukça materyalist olan göçebe düşüncem, monist, ilişkisel
bir yapıya sahip bireycilik sonrası bir özne mefhumunu savunmaktadır. (s. 99)
bir yapıya sahip bireycilik sonrası bir özne mefhumunu savunmaktadır. (s. 99)
Chakrabarty
Zengin ve yoksul ülkeler arasındaki karbon ayak izi farkını
düşünecek olursak, iklim değişimi krizini gerçekten de ortak insani bir endişe
olarak görmek doğru mudur? (s. 100)
düşünecek olursak, iklim değişimi krizini gerçekten de ortak insani bir endişe
olarak görmek doğru mudur? (s. 100)
Teknoloji meselesi insanmerkezcilik sonrası koşulun kalbinde
yatmaktadır. (s. 101)
yatmaktadır. (s. 101)
Bilgi ileten plastik kutular ve metal kablolar. Hiçbir şey
temsil etmezler
temsil etmezler
Çağdaş bilgi ve iletişim teknolojileri, elektronik olarak
insanın sinir sistemini dışsallaştırır ve çiftler.
insanın sinir sistemini dışsallaştırır ve çiftler.
Görsel temsil kiplerinin yerine duyusal-sinirsel simülasyon
kipleri geçmiştir.
kipleri geçmiştir.
Vitruvius’un erkekinsanı sibernetik olmuştur. (s. 102)
İnsanmerkezcilik sonrası kuramın karşısında yer alan en
ciddi siyasi sorunlar, biyogenetik kapitalizmin bireycilikle, tortusu kalmış
hümanist bir özne tanımı oluşturacak şekilde araçsal ittifakıdır. İnsan sonrası
düşünceye dair görüşümse, derin bireycilik karşıtıdır… (Prof. işte böyle, bir şey söyler gibi yapan ama söylemeyen cümlelerle
lafı uzatmaya devam ediyor). (s. 113)
ciddi siyasi sorunlar, biyogenetik kapitalizmin bireycilikle, tortusu kalmış
hümanist bir özne tanımı oluşturacak şekilde araçsal ittifakıdır. İnsan sonrası
düşünceye dair görüşümse, derin bireycilik karşıtıdır… (Prof. işte böyle, bir şey söyler gibi yapan ama söylemeyen cümlelerle
lafı uzatmaya devam ediyor). (s. 113)
İnsan sonrası, hümanizmin sonu anlamına gelmez. Daha ziyade
belli bir insan anlayışının sonuna işaret eder. (s. 114)
belli bir insan anlayışının sonuna işaret eder. (s. 114)
III
İnsanlık-dışı: Ölümün
Ötesinde Yaşam
Ötesinde Yaşam
…metalaştırma süreci, insanları imal edilen, kâra dönük teknolojinin
dolayımındaki nesneler statüsüne indirgemektedir. Bu görüş (…) Marksizmin
hümanist damarının özünü oluşturmaktadır. (s. 120)
dolayımındaki nesneler statüsüne indirgemektedir. Bu görüş (…) Marksizmin
hümanist damarının özünü oluşturmaktadır. (s. 120)
Sanat temsil sınırlarını en uç noktasına kadar
esnettiğinden, bizzat yaşamın sınırlarına erer ve böylelikle ölümün ufkuyla
karşı karşıya kalır. Bu açıdan sanat, sınırlar deneyimi olarak ölümle
bağlantılıdır. (s. 122)
esnettiğinden, bizzat yaşamın sınırlarına erer ve böylelikle ölümün ufkuyla
karşı karşıya kalır. Bu açıdan sanat, sınırlar deneyimi olarak ölümle
bağlantılıdır. (s. 122)
Kapitalim biyopolitiktir.
Foucault’nun da iddia ettiği üzere bütün yaşamları kontrol
etmeyi amaçlar… (s. 125)
etmeyi amaçlar… (s. 125)
Ceset, küresel basında ve gazetelerde (…) çağdaş popüler
kültürde (…) adli polisiye türünde eğlence nesnesidir. (s. 128)
kültürde (…) adli polisiye türünde eğlence nesnesidir. (s. 128)
İnsan sonrası savaşlar, yeni insan(lık)-dışı biçimler
doğuruyor.
doğuruyor.
Her boyutta insansız hava aracı mevcut:
DelFly (…) bir alyanstan daha hafiftir.
Avenger, 2,7 tona kadar bomba taşıyabilmektedir. (s. 140)
Ölümlü olmamız (…) zamansallığımızın senaryosuna dolaylı
olarak engel değil, bir imkân koşulu olarak yazılmış durumdadır.
olarak engel değil, bir imkân koşulu olarak yazılmış durumdadır.
Ölüme yakınlık yaşamı askıya alır.
Ölüm / Chronos
Yaşam akıp gidiyor ve bizler ona sahip değiliz; sadece onu
işgal ediyoruz, tıpkı zamanda paylaşılan bir mevki gibi. (s. 148-149)
işgal ediyoruz, tıpkı zamanda paylaşılan bir mevki gibi. (s. 148-149)
“Yabanileri yok edin!” ifadesi günümüzde tür tanımıyor. (s.
157)
157)
IV
İnsan Sonrası Beşeri
Bilimler: Kuramın Ötesinde Yaşam
Bilimler: Kuramın Ötesinde Yaşam
Çoklu insan sonrası gelecekler
Beşeri bilimleri bekleyen en mühim iç mesele, tekno-bilimin
hegemonyası, yeni medya devriminin etkisi, uzman kültürlerin yükselişi,
toplumsal cinsiyet, etnik çalışmalar, engelli çalışmaları vs. (s. 166)
hegemonyası, yeni medya devriminin etkisi, uzman kültürlerin yükselişi,
toplumsal cinsiyet, etnik çalışmalar, engelli çalışmaları vs. (s. 166)
Beşeriyete mahsus çalışma erkekinsan olmuşsa ve insanlığa
mahsus çalışma da insandıysa, insan sonrası duruma mahsus çalışma da, görünen o
ki bizzat insan sonrasıdır. (s. 176)
mahsus çalışma da insandıysa, insan sonrası duruma mahsus çalışma da, görünen o
ki bizzat insan sonrasıdır. (s. 176)
Tek sağlık
İnsan sonrası
Hoşgörüsüzlük, yabancı düşmanlığı, üst düzey teknoloji
dolayımı, genetiği yeniden oluşturulmuş bitkiler, hayvanlar, sebzeler, bilgisayar
ve diğer virüsler, insansız hava ve kara araçları, yeni ölme biçimleriyle
çıkıyor karşımıza…
dolayımı, genetiği yeniden oluşturulmuş bitkiler, hayvanlar, sebzeler, bilgisayar
ve diğer virüsler, insansız hava ve kara araçları, yeni ölme biçimleriyle
çıkıyor karşımıza…
Yaşanan koşullarımıza uygun kuramsal ve imgesel temsilleri
nasıl bulmalı
nasıl bulmalı
İnsan sonrası öznellik biçimleriyle nasıl deneylerde
bulunmalıyız. (s. 204)
bulunmalıyız. (s. 204)
İnsan sonrası göçebe özne, materyalist ve vitalisttir. (s.
205)
205)
Bu açıdan yaşam ne metafizik bir mefhum ne de semiyotik bir
anlamlar sistemidir; kendini ampirik edimler çokluğu üzerinden ifade eder. (böyle söylersek buradaki kuramsal temsil
kendini imha etmiş olmaz mı?) (s. 206)
anlamlar sistemidir; kendini ampirik edimler çokluğu üzerinden ifade eder. (böyle söylersek buradaki kuramsal temsil
kendini imha etmiş olmaz mı?) (s. 206)
İnsan sonrası kuram, aynı zamanda etik ilişkiyi, ortak
projelerin ve faaliyetlerin olumlu zemininde temellendirmektedir. (s. 207)
projelerin ve faaliyetlerin olumlu zemininde temellendirmektedir. (s. 207)
Bu yeni etiğin kriterleri; kâr amacı gütmeme… (s. 208)
The Posthuman
Türkçeleştiren: Öznur Karataş
Kolektif Kitap
Ekim 2014