Sosyoloji
Roland Barthes
Roland Barthes (1915-1980)
Semiyoloji dil, edebiyat, sanat ve diğer tüm alanlarda beliren işaretlerin
ya da işaret sisteminin genel bir çalışmasıdır.
ya da işaret sisteminin genel bir çalışmasıdır.
Saussure’e göre anlamı oluşturan şey yalnızca
ses (konuşma) ve işaretler (yazı) değil, aynı zamanda sistematik olarak ayırt
edilebilen her türlü nesne de (örneğin, trafik ışıkları) anlam vermede
(anlamlandırmada) kullanılabilir. Trafik ışıkları gibi dilsel olmayan bu
anlamları Saussure, imbilim olarak adlandır.
Günümüzde ise bunun yerine semiotiks veya bu ünitenin
devamında olduğu gibi semiyoloji terimi kullanılmaktadır.
ses (konuşma) ve işaretler (yazı) değil, aynı zamanda sistematik olarak ayırt
edilebilen her türlü nesne de (örneğin, trafik ışıkları) anlam vermede
(anlamlandırmada) kullanılabilir. Trafik ışıkları gibi dilsel olmayan bu
anlamları Saussure, imbilim olarak adlandır.
Günümüzde ise bunun yerine semiotiks veya bu ünitenin
devamında olduğu gibi semiyoloji terimi kullanılmaktadır.
Barthes dilbilim ile semiyolojinin
yöntemlerini yapısalcılığın kaynağı olarak görür. Semiyolojinin konusunu oluşturan anlamlama dizgeleri el,
kol, baş hareketleri, ezgili sesler, nesneler, törenler, protokoller ve
gösterilerdir. Bu dizgelerin hepsi dille bağlantılıdır.
yöntemlerini yapısalcılığın kaynağı olarak görür. Semiyolojinin konusunu oluşturan anlamlama dizgeleri el,
kol, baş hareketleri, ezgili sesler, nesneler, törenler, protokoller ve
gösterilerdir. Bu dizgelerin hepsi dille bağlantılıdır.
Barthes göstergebilimsel çözümlemelerinde
anlamlama edimini ele alır ve toplumsal bağlamı içinde anlamlandırma değerini
kuran gösterge kavramına geçiş yapar. Dilin
kullanım sürecinde aralarında ortaklık bulunan dilsel ögeler bellekte
birbirlerini çağrıştırarak egemen öbekler oluştururlar. Barthes buna çağrışımsal düzlem adını verir.
anlamlama edimini ele alır ve toplumsal bağlamı içinde anlamlandırma değerini
kuran gösterge kavramına geçiş yapar. Dilin
kullanım sürecinde aralarında ortaklık bulunan dilsel ögeler bellekte
birbirlerini çağrıştırarak egemen öbekler oluştururlar. Barthes buna çağrışımsal düzlem adını verir.
Deterjan, margarin, oyuncak gibi
göstergelerin bir araya gelerek oluşturdukları çağrışımsal düzlem modern kapitalist
toplumun gerçek doğasını mistifiye eder (Barthes, Mitolojiler).
göstergelerin bir araya gelerek oluşturdukları çağrışımsal düzlem modern kapitalist
toplumun gerçek doğasını mistifiye eder (Barthes, Mitolojiler).
Barthes’ın bu çözümlemesinde mit özgül olarak mesajını söyleme biçimidir. Diğer bir
ifadeyle mit mesaj ileten başka bir dildir.
ifadeyle mit mesaj ileten başka bir dildir.
Göstergeler açık anlamların yanı sıra Barthes’in
mit olarak tanımladığı gizil anlamlar da taşır. Bu yüzden iki anlam sistemi
ortaya çıkar:
mit olarak tanımladığı gizil anlamlar da taşır. Bu yüzden iki anlam sistemi
ortaya çıkar:
a) Düzanlam
ve
ve
b) Yananlam
Düz anlam nesne-dilidir. Yananlam ise
kendini ona iliştiren vedilin düzanlamlı biçimini, kendini üstü kapalı olarak
ortaya çıkarmak için kullanan mittir. Yananlam, anlamın ardında gizlenen asıl
amaçlanandır.
kendini ona iliştiren vedilin düzanlamlı biçimini, kendini üstü kapalı olarak
ortaya çıkarmak için kullanan mittir. Yananlam, anlamın ardında gizlenen asıl
amaçlanandır.
Semiyoloji (göstergebilim) açısından bakıldığında
düzanlamsal işaret yananlam sistemi tarafından gösteren olarak kullanılır. Mit
dünyayı kavramsallaştırma ve anlamlandırmanın (işaretleştirmenin) özel bir
süreci olarak iş görür; bu süreç kendini doğal bir düzen olarak gösterebilmek
ihtiyacı ile harekete geçirilir.
düzanlamsal işaret yananlam sistemi tarafından gösteren olarak kullanılır. Mit
dünyayı kavramsallaştırma ve anlamlandırmanın (işaretleştirmenin) özel bir
süreci olarak iş görür; bu süreç kendini doğal bir düzen olarak gösterebilmek
ihtiyacı ile harekete geçirilir.
Barthes’a göre, burjuva kültürü, doğal
olgular gibi görünen normlar üreten bu mitsel, ideolojik anlamlar etrafında kurulmuştur.
Demek ki bir iletişim aracı olarak mit, kendi anlamlarını üreten bir dildir.
olgular gibi görünen normlar üreten bu mitsel, ideolojik anlamlar etrafında kurulmuştur.
Demek ki bir iletişim aracı olarak mit, kendi anlamlarını üreten bir dildir.
—
Modern Sosyoloji Tarihi
Editör: Prof. Dr. Serap Suğur
Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2304,
Eskişehir, Ocak 2013
Eskişehir, Ocak 2013