Rıza Kuli Han Hidayet Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

HİDAYET RIZA KULIHAN (1800-1871)

Iranlı divan şairi ve bilgin. Şiirlerinde aşkı ve bilgece düşünceyi konu edinmiştir.

Tahran’da doğdu, orada öldü. Üst düzeydeki saray görevlilerinden Mehmed Hadi’nin oğludur. Ünlü mutasavvıf şair Kemal Hucendi’nin soyundandır. İyi bir öğrenim gördükten sonra devlet hizmetine girdi. İlk şiir denemelerinde Çâker mahlasını kullandı, sonra Hidayet’i yeğledi. Nasıreddin Şah’ın (1848-1896) isteğiyle bir süre Hive’de elçilik görevinde bulundu. Eğitim bakanlığı, yüksekokul müdürlüğü yaptı. Veliaht Muzaffereddin’in eğitim ve öğretimiyle görevlendirildi.

Otuz bin beyit tutan şiirlerinin büyük bir bölümü yayımlanmamıştır. Bektaşnâme ya da Gülis-tan-ı İrem adını verdiği yapıtı, Ferideddin Attar’m Ilâhinâme’sinden esinlenerek yazdığı acıklı bir aşk öyküsüdür. Ayrıca İran tarihiyle ilgili Ecmelü’t-Tevârih, sufi şairlerin yaşamöykülerini kapsayan Riyâzü’l-Arifin, Iran şiirinin gelişme tarihi ile şiirlerden bol örnekler içeren Mecma’ü’l-Füseba, Hive Hanlığr’nın tarihi üstüne ayrıntılı bilgiler veren Sefer-nâme ve Fars dilinin en özgün yapıtlarından biri sayılan Ferbeng-i Encümen-ârâ-i Naşiri’yi yazmıştır.

Şiir ve düzyazılarında okuyucuyu kendine bağlayan bir üslubu vardır. Güç, tanınmamış sözcükleri kullanmamıştır. Şiirlerinde aşk ve ölüm temalarını işlemiş, bilgece düşünceyi konu edinmiştir. Adı, İran edebiyat tarihlerinde bilgin şair olarak geçer.

•    YAPITLAR (başlıca): Giilistan-t İrem, 1853; Ecmelü’t-Tevârih, 1866; Ferbeng-i Encümen-ârâ-i Naşiri, 1871; Mecma’ü’l-Füseha, (ö.s.), 2 cilt, 1877; Rıyâzü’l-Arifin, (ö.s.), 1877; Sefemâme, (ö.s.), C.Schefer, (yay. ve çev.), 2 cilt, 1876-1879.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi