Rene-Just Hauy Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

HAÜY, Rene-Just (1743-1822)

Fransız mineroloji uzmanı. Krista-lografi biliminin kurucularındandır.

Rene-Just Haüy, 28 Şubat 1743’te Saint-Just-en-Chausee’de doğdu, 1 Haziran 1822’de Paris’te öldü. Yoksul bir dokumacının oğlu olan Haüy, Paris’te bursla okuduğu College de Navarre’da 1764’te öğretmenlik görevi aldı. Daha sonra aynı görevi Cardinal Lemoine Koleji’nde sürdüren Haüy’e 1770’te papazlık rütbesi verildi. Önceleri botaniğe ilgi duyan Haüy, daha sonra mineralojiye yöneldi. 1795’te Ecole des Mines’de fizik ve mineraloji okutmaya başladı, yeni kurulan Ulusal Bilim ve Sanat Enstitüsü’nün doğabi-lim ve mineraloji bölümüne üye seçildi. 1802’de Doğabilimleri Müzesi’nde mineraloji profesörlüğü görevi alan Haüy, 1809’da Sorbonne Üniversitesi mineraloji kürsü başkanlığına getirildi.

1784’te Essai d’une theorie sur la structure des cristaux (“Kristallerin Yapısı Üzerine Bir Kuram Denemesi”) adlı yapıtında kristal yapısına ilişkin matematiksel bir kuram öne süren Haüy, araştırmalarını bu alanda yoğunlaştırarak, yetkinleştirdiği kuramını 1801’de yayımladığı Traite de mineralogie (“Mineraloji Üzerine İnceleme”) adlı çalışmasında açıkladı. Döneminin birçok mineraloji uzmanı ve kimyacılarıyla işbirliği yapan Haüy, geniş mineral koleksiyonundan yararlanarak ve daha çok betimsel ve fiziksel mineraloji üzerinde çalışarak oluşturduğu kuramını belli bir tür kristalin asıl biçiminin, doğada bulunan biçimlerinin kırılmasıyla ortaya çıkan bir çekirdekten geliştiği görüşüyle temellendirmişti. İlk gözlemlerini kalsit üzerinde yapan Haüy, minerallerin çeşitli biçimlerinin belli bir “birincil” çekirdekten türeyerek oluştuğunu ve kristallerde altı temel biçim olduğunu ileri sürdü. Kristallerin doğal yüzlerinin doğrultularının belli bir aritmetik kurala uyduğunu gösterdiği gibi, kristallerde simetri öğesini bularak kristal oluşumundaki simetri ilkelerini geliştirdi. Çalışmalarında mineralojiye ilişkin adlandırmayı da gözden geçiren Haüy, mineral türlerini tanımlamada büyük ölçüde geometriden yararlandı.

Fizikle de ilgilenen Haüy, kristallerde çift kırılma ve elektriksel süreçleri incelemiş, piroelektrik ve pizoelektrik olgular üstüne çalışmalarıyla bu bilim dalma da değerli katkıda bulunmuştur.

•    YAPITLAR (başlıca): Essai d’une theorie sur la structure des cristaux, 1784, (“Kristallerin Yapısı Üzerine Bir Kuram Denemesi”); Traite de mineralogie, 4 cilt, 1801, (“Mineraloji Üzerine İnceleme”); Tahleau comparatif des resultats de la cristallographie et de l’analyse chimique, 1809, (“Kristalografi ve Kimyasal Analiz Sonuçlarının Karşılaştırmalı Cetveli”); Traite de cristallographie, 1822, (“Kristalografi Üstüne İnceleme”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi