REKABET

 

Rekabet; aynı amaca
ulaşmak isteyenle­rin aralarında yaptıkları mücadeledir. Mü­badele esası
üzerine kurulmuş bir ekono­mik modelde rekabet, alıcılar arasında ve satıcılar
arasında yapılan bir yarış şeklini alır. Aynı malı üreten veya satanlarda, aynı
işi yapanlar arasında rekabet olduğu gibi alıcılar arasında da rekabet vardır.
Satıcıla-

rın rekabeti
fiyatların düşmesine, alıcıların rekabeti ise fiyatların yükselmesine neden
olur.

Rekabetin fiilen
gerçekleşebilmesi için, belirli bazı şartlara ihtiyaç vardır:

1- O malı
üreten veya satanların müm­kün olduğu kadar çok olması gerekir.

2-
Rakiplerin mücadele şartlarının eşit olması gerekir.

3-  Aralarında üretim ve satış şartlan hakkında
yapılmış bir anlaşma olmaması lazımdır.

Tam Rekabet

Tam rekabet
piyasalarında fiyatlar üreti­ciler bakımından veridir. Hiçbir satıcı tek başına
piyasa fiyatını etkileyemez. Fakat piyasada oluşan fiyattan dilediği kadar mal
satabilir.

Tam rekabetin varlığı
şu koşullara bağlı­dır:

1- Çok
sayıdadır. Her üretici, piyasa ar­zının çok önemsiz payını karşılar. Böylece
tek bir üreticinin kendi bireysel davranışla­rıyla piyasa fiyaünı etkilemesi
mümkün de­ğildir.

2- Mallar
kalite bakımından homojen­dir. Yani bir malın bütün birimleri eş kalite­dedir.
Örneğin buğday, kömür, şeker, pet­rol, yumurta, süt böyle mallardır. Oysa, bis­küvi,
diş macunu, televizyon gibi mallar markalarına göre farklı niteliktedirler ya
da öyle zannedilirler.

3-
Alıcıların ya da satıcıların piyasaya giriş-çıkışları serbesttir. Üretim
faktörleri çeşitli firma ve endüstriler arasında serbest­çe hareket
edebilmektedir. Hiçbir sendikal ya da mesleki örgüt bunu engelleyemez.

4-
Tüketiciler malların kalite ve fiyatı konusunda tam bir bilgi sahibidirler.
Böyle­ce aynı malın sırf bilgisizlikten ötürü farklı fiyatlarla satılması olanaksız
olmaktadır. Bu koşula piyasanın şeffaflığı, ya da ber­raklığı denir.

5- Alıcılar
belli bir satıcıyı, satıcılar belli bir alıcıyı tercih etmemelidirler. Böylece
piyasada hiç kimsenin özel bir durumu ol­mayacak, herkes bağımsız bir biçimde
alış­veriş yapabilecektir.

 

Eksik Rekabet:

 

Gerçek hayatta üretim
koşullan tam re­kabetten uzaktır. Çünkü, önce, tek bir fir­manın üretimi toplam
Üretimin Önemsiz bir payı değildir. Bir ya da birkaç firmanın tüm piyasayı
ellerinde tutmaları çok olağandır.

Çeşitli firmalar
tarafından üretilen mallar kalite, dış görünüş, paketleme vs. bakımla­rından
birbirlerinden az veya çok farklıdır­lar. Endüstriye girişler de çoğu kez
serbest olmamaktadır. Büyük sermaye gerektirme­si, ileri teknik bilgiler,
patent vs. gibi faktör­ler endüstriye girişleri engellemektedir. Tü­keticilerin
piyasa ve mallar konusunda tam bilgi sahibi olması da mümkün değildir.

Bütün bunlar gerçek
hayatta tam rekabet varsayımlarının geçerli olmadığını göster­mektedir. İşte
eksik rekabet varsayımları, tam rekabetin oluşabilmesi için varlığı ge­reken
koşullardan birinin, birkaçının ya da tümünün aksaması sonucu ortaya çıkmış­tır.

Eksik rekabet
piyasasında üreticiler fi­yatlar üzerinde değişen ölçülerde bir dene-

Eksik Rekabet Piyasası

Satıcılar vönünden	İki yanlı monopol	Alıcılar vonünden
1- Monopol piyasası (tek satıcı, n alıcı)	(tek satıcı ve tek alıcı)	1-Monopson piyasası (Tek alıcı, n satıcı)
2- Düopol piyasası (iki satıcı, n alıcı)	-Çift monopol (monopson-monopol)	2- Düopson piyasası (İki alıcı, n satıcı)
3- Triopol piyasası (üç satıcı, n alıcı)		3- Triopson piyasası (üç alıcı, n satıcı)
4- Oligopol piyasası (az sayıda satıcı, n alıcı)		4- Oligopson piyasası (az sayıda alıcı, n satıcı)
5- Monopolla rekabet piyasası (çok satıcı, n alıcı)		5- Monopsonlu rekabet piyasası (çok alıcı, n satıcı)

tim gücüne
sahiptirler. Her üreticinin malı, az-çok diğerlerinden farklı olduğundan fi­yatlar
indirilerek müşteri sayısı artunlabi-leceği gibi, müşterilerin tamamını kaybet­meden
de fiyatlar yükseltilebilir. Bundan dolayı eksik rekabette firmalar negatif eği­limli
talep eğrileriyle karşılaşırlar. Bir bi­rim daha fazla satabilmek için fiyatı
düşür­mek gerektiğinden, marjinal gelir eğrisi or-lalama talep eğrisinin
altında seyreder.

Görüldüğü gibi tam
rekabet piyasasının oluşması için varsayılan koşullar gerçek ekonomik hayatta,
şu ya da bu nedenle, ama mutlaka aksamaktadır. 1930’lardan önce ekonomistlerce
tüm piyasalar için geçerli kabul edilen lam rekabet piyasasının bugün sadece
bazı ürünler için kısmen geçerli ol­duğu kabul edilmektedir. Tam rekabet pi­yasası
koşullarının aksaması sonucu ortaya çıkan ve günümüzde en yaygın olduğu ka­bul
edilen eksik rekabet piyasası (ki buna aksak rekabet piyasası da denir) ise
sözko-nusu sapmanın niteliğine göre türlere ayrıl­maktadır:

(SBA)