Tarih

Refik Saydam Kimdir, Hayatı, Siyasi Kişiliği

Refik Saydam. Türk siyaset ve devlet adamı, Türkiye Cumhuriyeti’nin dördüncü Başbakan’ı (İstanbul 1891 – İstanbul 8 Temmuz 1942).

Askerî Tıbbiye’yi doktor yüzbaşı olarak bitiren (1905) Refik Bey, Almanya’da Berlin Askeri Tıp Akademisi’nde, Brandenburg, Danzig, Spandau ve Scharite’te eğitim gördü, Balkan Savaşı’nda Antalya’da ve Çatalca Cephesi’nde kolera hastalığını önleyici çalışmalar yaptı. 1914’te atandığı sahra genel sağlrk müfettiş muavinliği sırasında Bakteriyoloji Enstitüsü’nü örgütleyerek tifo, dizanteri, veba ve kolera aşılarının, tetanos ve dizanteri serumlarının burada üretilmesini ve Birinci Dünya Savaşı boyunca ordu ihtiyacının karşılanmasını sağladı. Salgın hastalıklarla mücadelesini Hasankale’de cephe hizmetinde de sürdürdü. Tifüse karşı hazırladığı aşı tıp literatürüne geçti ve Birinci Dünya Savaşı’nda Alman ordusunda ve Kurtuluş Savaşı’nda kullanıldı.

1919’da 9. Kolordu sağlık müfettiş muavinliği göreviyle Mustafa Kemal’in yanında Samsun’a çıkan Refik Bey, Erzurum’da Mustafa Kemal’in karargâhı dağıtıldıktan sonra Erzurum Askerî Hastahanesi bulaşıcı hastalıklar servisi şefliğine atandı; fakat bu görevi kabul etmeyerek ordudan ayrıldı. Erzurum ve Sivas Kongresi’nin çalışmalarına katıldı.

1920’de T.B.M.M.’ye Bayezid (Doğubayazıt) milletvekili ve Milli Savunma Vekâleti’ne bağlı Sıhhiye Dairesi başkanı olarak girdi. İkinci dönemden başlayarak üyeliğini İstanbul milletvekili olarak sürdürdü. Aynı yıl Sağlık ve Sosyal Yardım (Sıhhat ve İçtimaî Muavenet) bakanı seçildi (1923). Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Sağlık bakanı olan Refik Bey, on dört buçuk yıl sürecek olan bu görevinde (1923-1937), sağlık hizmetlerinin temellerini attı. 1924’te Ankara’da ve daha sonra Erzurum, Diyarbakır, Sivas v.d. yerlerde memleket hastahaneleri, doğum ve çocuk bakımevleri açtı. Ayrıca bu konuda eleman yetiştirilmesine önem vererek, sağlık kursları, tıp öğrenci yurtları, 1928’de Hıfzıssıhha Enstitüsü’nü ve Mektebi’ni, İstanbul ve Ankara’da verem savaş dispanserleri kurdu.

1931-1938 yıllarında zaman zaman Eğitim, Maliye bakanlıklarına vekâleten bakan Refik Saydam, Atatürk’ün ölümünden sonra İçişleri bakanlığı (1938-1939), Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) genel sekreterliği ve on beş yıl Kızılay başkanlığı yaptı. Başbakanlık yıllarında (Ocak 1939-1942) sağlık konusuna ayrıca önem veren Refik Saydam, “Devlet idaresi A’dan Z’ye bozuktur, düzeltmek ister” diyerek devlet yönetiminde, köklü bir reform taraftarıydı. 8 Temmuz 1942‘de İstanbul’un besin sorununun düzenlenmesi için yaptığı inceleme gezisinde öldü.