REFERANDUM
REFERANDUM
İktidarca alınan bir
kararın halk tarafından kabul edilip edilmediğini ortaya koymak için
halkoyuna başvurma yöntemi. Yarı doğudan demokrasilerde halkın yönelime
katılmasını sağlayan kanunlardan biri olan referandum yoluyla halk, hem yasama
hem de anayasa yapma yetkisine katılmış olur.
Referandum’un çeşitli
türleri vardır. Zorunlu ve ihtiyari olanı en çok bilinen türü olmakla
birlikte yasama veya yürütme refa-randum ile anayasal referandum, danışmalı
referandum, seçme, halk vetosu, halk teşebbüsü ve hakemlik gibi türleri de
bulunmakladır. Ayrıca referandum konusu olan şey, Önceden halk oyuna
sunulabileceği gibi, halledildikten sonra, işin sonucu da referandum konusu
yapılabilir.
Zorunlu referandumda,
anayasanın ve bazı Önemli yasaların kanunlaşıp kabul edilmesi, referandum
yoluyla halk tarafından benimsenmesine bağlanmıştır. Bazı
konularda ise
hukuksal-siyasal sistem, referanduma gitme konusunda mecburiyet getirmemiş,
yönetimin ihtiyarına bırakmıştır. Bu tür referandumlara ihtiyarî referandum
denmektedir.
Referanduma, ilk kez,
1830’da İsviçre’de baş vurulmuştur. İsviçre’nin çeşitli kantonlarında zorunlu
ve ihtiyari referandum şekillerine rastlanmaktadır.
Çağımızda, genellikle
kurucu meclislerce hazırlanan yeni anayasaların kabulü referandum yoluyla
gerçekleşmektedir. 1919’da Weimar Anayasası için Almanya’da referandum
yapılmıştır. Fransa’da II. Dünya Savaşı’ndan sonra Fransa Cumhuriyeti için
teklif edilen anayasa 1948 referandumu ile reddedilin iştir. Yine aynı ülkede
beş ay sonra referandum yoluyla bir başka anayasa kabul edilmiştir.
Türkiye’de 1961
Anayasası, kurucu meclis tarafından yapıldıktan sonra halkoyuna sunulmuş ve
kabul edilmiştir. Aynı şekilde 1982 Anayasası da referanduma konu olmuş ve 7
Kasım 1982’de kabul edilmiştir. 1982 Anayasası’nin geçici 4. maddesi ile 1980
öncesi siyasî kadrolara getirilen yasakların kaldırılması için de referanduma
gidilmiş ve az bir farkla yasağın kaldırılması mümkün olmuştur.
Davut DURSUN