Recep Peker Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

PEKER, Recep (1889-1950)

Türk asker, siyaset ve devlet adamı. Uzun süre CHP genel sekreterliği, 1946-1947 yıllarında da başbakanlık yapmıştır.

5    Şubat 1889’da İstanbul’da doğdu, 2 Nisan 1950’de aynı kentte öldü. Kocamustafapaşa Askeri Rüşdiyesi ve Kuleli Askeri İdadisi’nden sonra girdiği Harbiye Mektebi’ni (Harp Okulu) 1907’de mülazım (teğmen) rütbesiyle bitirdi. Yemen’de, Trablusgarp’ ta, Balkan Savaşı’nda ve I. Dünya Savaşı’nda Rumeli ve Kafkas cephelerinde savaştı. 1911’de girdiği Erkân-ı Harbiye Mektebi’ni (Harp Akademisi) savaşlar dolayısıyla 1919’da bitirdi. Binbaşı rütbesiyle ve 20. Kolordu kurmayı olarak 4 Şubat 1920’de Anadolu’ya geçti ve Kurtuluş Savaşı’na katıldı. TBMM’nin açıldığı 23 Nisan 1920’de meclis kâtib-i umûmîliğine (genel sekreter) getirildi. 1923’te Kütahya mebusu olarak TBMM’ye girdi. Aynı yıl Halk Fırkası kâtib-i umûmîsi seçildi. Ayrıca Hakimiyet-i Milliye gazetesi başyazarlığım üstlendi.

6  Mart-22 Kasım 1924 arasındaki 2. İnönü kabinesinde maliye vekilliği yaptı ve ikinci kez Halk Fırkası kâtib-i umûmîliğine seçildi. 22 Kasım 1924-3 Mart 1925 arasındaki Okyar kabinesinde dahiliye vekilliğini ve vekaleten mübadele, imar ve iskân vekilliğini üstlendi. 1925’teki 3. İnönü kabinesinde müdafaa-i milliye (milli savunma) vekili olarak görev aldı. İnönü’nün Şeyh Said ayaklanması karşısında izlediği siyaseti yumuşak bularak 1927’de görevinden istifa etti. 1927-1930 arasında 4. İnönü kabinesinde nafia (bayındırlık) vekilliği yaptı. 1928’de Cumhuriyet Halk Fırkası meclis grubu reis vekilliğine seçildi. Mayıs 1931’deki parti kurultayında kâtib-i umûmîliğe yeniden seçilerek, devletçilik ve devrimcilik ilkelerinin parti programına girmesinde etkili oldu. Ayrıca parti-devlet özdeşliğini savunarak Mayıs 1935’teki 4. kurultayda sunduğu partinin devlete el koyması tasarısı Atatürk tarafından onaylanmadı. 4. kurultay sonunda parti kâtib-i umûmîliğine seçildi ama 1936’da otoriter eğilimleri nedeniyle görevden alındı.

1934’ten sonra okullarda ders olarak konulmasını sağladığı İnkılâp Tarihi’ni 1942’ye değin Ankara ve İstanbul’daki üniversite ve yüksekokullarla Harp Akademisi’nde okutan Recep Peker, 1942 ve 1943’teki 1. ve 2. Saraçoğlu kabinelerinde dahiliye vekilliği yaptı. 20 Mayıs 1943’te bu görevden ayrıldı. 1945’te ikinci kez Cumhuriyet Halk Partisi meclis grubu reis vekilliğine getirildi. Çok partili siyasi hayata geçilmesine karşı çıkarak, devletçiliği, tek parti rejiminin korunmasını ve reformların yukardan aşağı yapılmasını savundu. 1946’da İstanbul’dan milletvekili seçildi ve 7 Ağustos 1946’da başbakanlığa getirildi. Muhalefete karşı sert tutumunu sürdürmesi, TBMM’nin görüşüne başvurmadan devalüasyona gitmesi ve bütçe görüşmeleri sırasında Adnan Menderes’ le sert tartışmalara girmesi nedeniyle muhalefet meclisi boykot etti. İnönü’nün girişimleri ve uzlaşma öneren 12 Temmuz bildirisine karşın bunalım çözüm-lenemeyince güvenoylamasına gidildi. Ancak alman güvenoyu parti içindeki ve dışındaki muhalefetin büyümesini önleyemediği gibi partiden ve kabineden istifalar başladı. Zorunlu olarak 9 Eylül 1947’de istifa eden Recep Peker, 1948’deki parti kurultayında İnönü’ye karşı adaylığını koyduğu genel başkanlık seçimini kaybedince siyasi hayattan çekildi.

•    YAPITLAR (başlıca): İnkılâp Dersleri, 1935.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi