Putlar Kitabı-Kitâbü’l-Esnâm Konuları, Yazarı, Hakkında Bilgi

Kitâbü’l-Esnâm. İbnü’l-Kelbî’nin (ö. 204/819) Câhiliye dönemi Arap inançtan ve putlarına dair eseri.

İbn İshak gibi kendisinden önce Câhiliye devri Arap inançları ve putları hakkında bilgi veren müellifler olmakla birlikte İb­nü’l-Kelbî’nin Kitâbü’l-Esnâm’ı, Arap yarımadasındaki putlar ve onlarla ilgili inançlar konusunda kaleme alınmış ilk özel çalışmadır. Eserin günümüze ulaşan tek nüshası Kahire’de Ahmed Zeki Paşa Kütüphanesi’nde bulunmaktadır. Kitâbü’l-Esnâm’ın ilim âlemine duyurulma­sında önemli bir yeri olan Ahmed Zeki Paşa, ısrarlı aramaları sonucunda kitap koleksiyoncusu Şeyh Tâhir el-Cezâiri’de (ö. 1920) bulduğu orijinal yazma nüs­hayı satın alarak 1914te ve 1924’te neş-retmiştir.

Kitâbü’l-Eşnâm zamanımıza bizzat İbnü’l-Kelbî’ye kadar çıkan bir râviler zinciriyle ulaşmaktadır. Kitapta verilen bilgiye göre İbnü’l-Kelbî’nin yanında 201 (816-17) yılında ilk defa eserin metnini bizzat öğrenen Ebü’l-Hasan Ali b. Sabbâh b. Furât el-Kâtib bunu Ebû Ali Hasan b. Uleyl el-Anezî’ye, o Ebû Bekir Ahmed b. Muhammed b. Abdullah el-Cevherî’ye, o Merzübânfye. o 463’te (1071) Ebû Ca’fer Muhammed b. Ahmed b. Müslime’ye, o da Sayrafî’ye anlatmıştır. Eserin 494’te (1101) SayrafTnin huzurunda okunması sırasında onu dinleyenler arasında bulu­nan İbnü’l-Cevalîki, Ebü’l-Hasan Muham­med b. Abbas b. Ahmed b. Muhammed İbnü’l-Furât’ın (ö. 384/994) yazdığı nüsha­dan kitabın bîr suretini, bundan da 529 (1135) yılında ikinci bir nüshasını çıkar­mıştır. Ahmed Zeki Paşa’nm kütüphane­sinde bulunan nüsha İbnü’l-Cevalîkî’nin ikinci nüshasından istinsah edilmiştir. Yaküt el-Hamevî ise Mıfcemü’î-büldân-da ilk nüshayı kullanmıştır.