Plutarkhos Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

PLUTARKHOS (45-120)

Eski Yunan, düşünür ve ahlakçı. Evreni, yüce bir usun, bilgelik ve iyilik ilkelerine göre düzenlediği görüşünü savunmuştur.

Yunanistan’ın Khaeronea kentinde doğdu, aynı kentte öldü. Doğduğu yerde öğrenim gördükten sonra Atina, İskenderiye, bir söylentiye göre de Mısır’da felsefe, retorik ve tarih okumuştur. İmparator Vespasianus döneminde Roma’ya gitmiş, Domitianus’un son yıllarına değin orada kalmıştır.

Plutarkhos’un çalışmaları, düşünce tarihi bakımından, iki öbekte toplanır. Birincisi felsefe, ahlak ve eğitim konularını içerir. İkincisi ünlü Yunan ve Roma yöneticilerinin, yasa koyucularının yaşamöykülerini içeren tarihle ilgili olanıdır. Felsefeyle ilgili çalışmalarında Platon’un görüşlerinden yararlanarak kendi düşüncelerini açıklar.

Yaşamöykülerini konu edinen yazılarında kişileri bir Yunan, bir Romalı olmak üzere ikişer ikişer karşılaştırır, niteliklerini, özelliklerini, düşünme yetilerini, başarı yöntemlerini, yaşam anlayışlarını sergiler. Onları ahlak yönünden inceler, kişiliklerini, eylemleriyle birlikte açıklamaya çalışır. Felsefeyle ilgili yapıtlarında da ahlak sorunlarından yola çıkarak düşüncelerini açıklamaya koyulur. Ona göre insan bir ahlak varlığıdır, onu anlamak göz önünde bulundurmak gerekir. Bu konuda Platon’un görüşlerinden esinlenir ve erdem, bilgelik, iyilik gibi kavramlara ağırlık verir. Ahlakı eğitimin temel ilkesi diye anlar. Plutarkhos’a göre insanın içinde yaşadığı evreni düzenleyen yüce bir us vardır. Bu düzenleyici us bilgelik ve iyilik ilkelerine dayanır. İnsanda bitkisel, duyusal, doyumla ilgili olan, öfkeyi içeren ve yetkinlik sağlayan olmak üzere beş türlü tinin bulunduğunu ileri sürer. Bu tinler bitkiselden yetkinlik sağlayana değin aşama aşama yükselen birer yetiyi içerir.

Plutarkhos felsefeyle ilgili yazılarından çok, tarih konularını içerenlerle ün sağlamış, bu alanda önemli bir kaynak diye benimsenmiştir.

• YAPITLAR (başlıca): Vitae, (ö.s.), 1839, (“Yaşamöykü-ieri”); Moralia, (ö.s.), 1603, (“Ahlak”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi