Pietro Aretino kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi
Pietro Aretino kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1492-1556) İtalyan yazar ve şair. Döneminin soylu kişilerini hicveden yazıları ve gerçekçi gözlemlere dayanan komedileriyle ünlüdür. Arezzo’da doğdu. Arezzo’lu bir kunduracının oğlu olmasına karşın, bir soylunun yasa dışı çocuğu olduğunu öne sürerek doğduğu kentin adını kullandı. On üç yaşında evden kaçarak Perugia’ya gitti. Burada resim ve edebiyat üzerine ilk bilgilerini edindi. Roma’ya gittikten sonra, 1516’da bir bankerin, 1517’de ise Papa X. Leo’nun himayesine girdi. Yazdığı taşlamalarla, Roma’nın soylu ailelerinden Mediciler’ in bir üyesi olan Giulio Medici’nin papalığa adaylığını destekledi. Giulio Medici, 1523’te VII. Clement adıyla papa olunca onu himayesine aldı. 1525’te pornografik baskı kalıpları yaptığı için Roma’dan sürülen ressam Giulio Romano için on altı şiirlik Sonetti Lussuriosi’yi (“Müstehcen Soneler”) yazdı. Bu nedenle Roma’yı terk etmek zorunda kaldı. 1527’de Venedik’e gitti. Tam anlamıyla bir sefahat hayatı yaşadığı bu kentte öldü.
Aretino, skandallarla dolu yazarlık yaşamı boyunca aralarında prensler, kilise yöneticileri ve kralların da bulunduğu birçok ünlü kimseyle tanıştı. Ludovico Ariosto, sinik ve cüretli hicivleriyle birçoklarını yıldıran Aretino’ya “prenslerin belalısı” adını takmıştı. Ressam Tiziano’yla da yakın arkadaş olan Aretino, onun birçok tablosunu Fransa kralı I. François’ya sattı. Buna karşılık Tiziano da Aretino’nun Floransa’nın Pitti Sarayı’nda bulunan portresini yaptı (1545).
Aretino’nun açık saçık ve saldırgan üslubunun en iyi örnekleri döneminin ünlü kişilerini acımasızca hicvettiği yazılarıdır. 1537-1557 arasında yayımlanan altı ciltlik Letlere (“Mektuplar”) sinik bir gözle 16.yy’ın tablosunu çizer. 1534-1536 arasında yayımladığı Ragionamenti (“Düşünceler”) Romalı fahişelerin ağzından soyluların ahlaki zaaflarını dile getirir. Aretino 1534-1543 arasında yazdığı birçok diyalogda da döneminin çöken değerlerini yansıttı. Ancak bu hicivlere egemen olan, öfkeli bir saldırıdan çok, neşeli ve çapkın bir gözlemciliktir.
Aretino, tiyatro alanında da La Horatia adlı trajedisi, özellikle de komedileriyle ünlüdür. Aretino, commedıa delTarteden farklı olarak commedia erudita olarak adlandırılan 16.yy neo-klasik italyan komedi türü içinde değerlendirilir. Terence ve Plautus örnek alınarak Latin modeller üzerinde geliştirilen bu tür, zirvesine Ludovico Ariosto ile ulaştı. O dönem yaşantısını anlatmak için trajedi türünden daha uygun görülen komedide türlü entrikalar ve çapraşık romantik ilişkiler temel alındı, kent yaşantısından değişik tipler yansıtıldı ve insanların budalalıkları katı ama neşeli bir tavırla anlatıldı. Aretino’nun komedilerinin farklılığı, neo-klasik geleneğin kurallaşmış biçimlerine uyma kaygısı taşımadan günlük konuşma dilinde yazılmış olmalarındadır. Aretino’nun daha çok yoksul kesimin yaşantılarını anlatan komedilerinde, öteki yazılarında görülen saldırgan üslup yoktur. İnsanların aşk ve tutkularının arkasındaki saçmalık ve budalalıklar günlük yaşamın bir parçası olarak anlatılır.
Aretino’nun beş komedisi içinde en önemlisi 1534’te yazdığı La Cortigiana’da (“Saraylı Kadın”). Rönesans’ın ünlü yazarlarından Castiglione, ideal bir âşığın nasıl olması gerektiğini anlatan II Cortigiano’yu (“Saray Efendisi”) yazınca, Aretino da gerçek bir âşığın nasıl olduğunu göstermek amacıyla La Cortigiana’yı yazdı. Kibar soyluların yaşantısını hicveden II. Marescalco adlı komedisinin Ben Jonson’un Epicene or The Silent Woman (“Epicene ya da Sessiz Kadın”) adlı komedisinin esin kaynağı olduğu iddia edilir.
Aretino, soyluların evlerinden genelevlere dek çok farklı ortamları gerçekçi bir gözlemle yansıtmış, Rönesans toplumunun ideal görüntülerinin arkasındaki gündelik yaşamı tüm canlılığıyla aktarmıştır.
YAPITLAR (başlıca):
Oyun:
Şiir:
Çeşitli:
Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 7. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983