Pieter Zeeman Kimdir, Hayatı, Buluşu, Neyi Buldu, Hakkında Bilgi

ZEEMAN, Pieter (1865-1943)

Hollandalı fizikçi. Kendi adıyla anılan ve tayf çizgilerinin manyetik alan etkisiyle değişik polarılmak bileşenlere ayrılması olarak gözlemlenen olayı tanımlamıştır.

25 Mayıs 1865’te Güneybatı Hollanda’daki Zon-nemaire köyünde doğdu, 9 Ekim 1943’te Amsterdam’da öldü. 1885’te girdiği Leiden Üniversitesi’nde Lorentz ve Kamerlingh-Onnes’in öğrencisi oldu. Üniversiteyi 1890’da bitirerek Lorentz’in asistanlığını üstlendi, üç yıl sonra da doktorasını alıp aynı üniversitede öğretim görevine başladı. 1897’de öğretim görevlileri araşma katıldığı Amsterdam Üniversitesi’ nde 1900’de fizik profesörlüğüne, 1908’de Fizik Enstitüsü’nün başkanlığına getirildi ve bu görevi 1935’te emekliye ayrılıncaya değin sürdürdü. 1923’te üniversiteye bağlı olarak kuruluşunu örgütlediği ve yöneticiliğini üstlendiği Fizik Laboratuvarı’na da sonradan onun adı verildi. Birçok üniversiteden onursal doktora unvanı almış olan Zeeman, manyetik alanm ışıma üzerindeki etkilerine ilişkin deneysel başarıları nedeniyle 1902 Nobel Fizik Ödülü’nü Lorentz ile bölüştü.

Zeeman’m ilk araştırmaları ışığın manyetik cisimlerden yansımasına ilişkindi, doktora tezini de bu konuda hazırladı. Daha sonra manyetik alanm ışık kaynağı üzerindeki doğrudan etkisini incelemeye başladı. 1845’te Faraday, manyetik alanların etkisiyle ışığın polarılma düzleminin döndüğünü göstermiş, ancak ışık kaynağının manyetik alandan doğrudan doğruya etkilendiğini kanıtlamak üzere tasarladığı deneylerinde başarılı olamamıştı. Maxwell de 1870’te böyle bir etkinin var olamayacağını öne sürmüştü. Faraday’ın beklediği sonuca ulaşamamasının o günün deney araçlarının yetersizliğinden kaynaklandığını düşünen Zeeman, 1896’da çok güçlü bir manyetik alan oluşturup, bu alan içinde tuttuğu sodyum alevinin ışığını çok duyarlı bir spektrometreyle incelediğinde, manyetik alanın etkisiyle tayf çizgilerinin genişlediğini ve genişleyen çizginin iki yanında polarılmanın başladığını gözlemledi. Manyetik alanm şiddetini ve spektrometrenin ayırma gücünü daha da artırmayı başarınca, tayf çizgisinin aslında genişlemediğini, üç bileşene ayrıldığını gördü. Manyetik alanın etkisiyle dalgaboylan değişmiş olan yan bileşenler alan yönüne dik olarak polarılırken, dalgaboyu değişmeyen ortadaki bileşen alan yönünde polarılıyordu. Elektromanyetik ışımanın nedenini elektrik yüklerinin titreşimine bağlayan Maxwell kuramına dayanarak, bir elektromanyetik ışıma türü olan ışığın, maddenin içerdiği yüklü parçacıkların titreşimiyle ortaya çıktığını öne süren Lorentz, bu titreşimin manyetik alandan etkileneceğini, dolayısıyla ışığın dalgaboyunun değişeceğini öne sürmüştü. Bugün “Zeeman olayı” olarak bilinen tayf çizgilerinin bileşenlere ayrılması olgusu bu görüşü tümüyle doğruladı.