Piet Mondrian Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi
MONDRİAN, Piet (1872-1944)
Hollandalı ressam. Geliştirdiği yeni-plastizm (neo-plasticism) kuramı ile Avrupa’da soyut sanatın öncülerinden olmuştur.
7 Mart 1872’de Amersfoort’ta doğdu, 1 Şubat 1944’te New York’ta öldü. Asıl adı Pieter Cornelis Mondriaan’dır. Sanat eğitimini 1892-1894 arasında Amsterdam Akademisi’nde yaptı. 1903 dolaylarında teosofi (bireyle Tanrı ve melekler arasında doğrudan ilişki kurmayı öngören felsefi anlayış) ile ilgilenmeye başladı. 1911 ’de Paris’e gitti. Burada önce simgeci (sembolist), sonra da kübist sanata ilgi duydu. 1914’te ülkesine döndü. 1916-1917 yıllarında yeni-plastizm kuramını geliştirdi, van Doesburg ve Anthony van der Leck (1876-1958) ile birlikte De Stijl grubunu kurdu. 1919’da yeniden Paris’e gitti, ancak De Stijl dergisine yolladığı yazılarla gruba katkılarını sürdürdü. Denemeleri, Le neo-plasticisme adı ile ilk kez 1920’de Paris’te basıldı. Aynı yapıtın Almanca çevirisi Î924’te Nene Gestaltung adı ile Bauhaus yayınları arasında çıktı. Mondrian o yıllarda, van Doesburg’un öğecilik (elemantarizm) kuramını geliştirmesine tepki göstererek De Stijl’den ayrıldı. 1938’de Londra’ya gitti. II. Dünya Savaşı sırasında atölyesi bombalanınca ABD’ye giderek 1940’ta New York’a yerleşti.
Önceleri manzara resimleri yapan Mondrian, Paris’e gittikten sonra, oradaki Hollandalı ressam Jan Toorop’un (1858-1928) etkisiyle çizgiye önem vermeye başlamış ve simgeci nitelikli yapıtlar üretmiştir. Daha sonra, Cezanne’la tanışmasının ve o günlerde Paris’te egemen olan Kübizm’in etkisiyle soyutlamaya yönelmiştir. Şematik bir figüratiften düz çizgilere ve ufak yay biçimlerine geçişi, 1909-1911 arasında yaptığı ağaç resimlerinde izlenir. Bu dönemde kesik çizgileri ve oval biçimleri kullandığı resimler de yapmıştır. Bu gelişim içinde, salt geometrik soyuta varabilmek için, Kübizm’in doğalcı çağrışımlarından uzaklaşarak dörtgenler üstünde yoğunlaşmaya başlamıştır. Beyaz bir zemin üstüne yalnızca temel renkleri kullanarak yaptığı bu düzenlemelerle De Stijl’in temel ilkesi olan yeni-plastizm kuramını geliştirmeye başlamıştır. Ancak beyaz zeminin, bir mekânı çağrıştırdığı düşüncesiyle, resimden üçüncü boyutu tümüyle yok edebilmek için, 1920’lerden başlayarak tuvali yatay ve dikey siyah çizgilerle bölmüş ve bunların arasında kalan dörtgenleri sarı, kırmızı ve mavi ile boyamıştır.
Mondrian yeni-plastizm kuramını mistik ve teo-sofist düşünceye dayanarak geliştirmişti. Amacı, yaşamın temelinde yatan, ancak doğada anlatımını bulamayan, denge ve uyumun evrensel ilkelerini dile getirmek, doğal biçimleri yatay ve dikey ilişkilerinin değişmeyen öğelerine, doğal renkleri ise temel renklere indirgemekti. Böylece kişisel öğeler, evrensel öğelere dönüştürülebilecekti. 1930’larda kullandığı yatay ve dikey çizgilerin sayısını artırmış ve bunları bir kafes örgüsüne dönüştürerek resimlerine birtakım kent adları vermeye başlamıştır. 1940’larda ise siyah rengi kullanmaktan vazgeçerek bu kafes örgüsünü, ufak boyutlu, renkli dörtgenleri birbiri ardına dizerek elde etmiş, böylece çizginin görevini renge yüklemiştir.
Mondrian’ın yapıtları ve kuramsal çalışmaları resimde olduğu kadar mimarlık alanında da etki yapmıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Resim: Nehir Üstünde Değirmen, 1900, Resim Müzesi, Den Haag; Kırmızı Ağaç, 1909, Resim Müzesi, Den Haag; Kavanozla Natürmort Kavanoz I, 1911, Resim Müzesi, Den Haag; Oval Biçimli Renkli Düzlemler, ykş. 1914, Modern Sanatlar Müzesi, New York; Geniş Kompozisyon, 1920, Ulusal Modern Sanatlar Galerisi, Roma; San ile Kompozisyon, 1930, Resim Müzesi, Den Haag; Broadmay Boogie-Woogie, 1942, 1943, Modern Sanatlar Müzesi, New York. Kitap: Le neo-plasticisme, 1920, (“Yeni Plastizm”); Plastic Art and Püre Plastic Art 1937, and Other Essays, 1941-1943, 1945, (“Plastik Sanat ve Saf Plastik Sanat 1937 ve Başka Yazılar, 1941-1943”).
• KAYNAKLAR: F. Elgar, Mondrian, 1968; H.L.C. Jaffe, Piet Mondrian, 1970; M. Seuphor, Piet Mondrian, Life and Work, 1957.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi
vikipedi, ekşi