Paul Sweezy Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

SWEEZY, Paul (1910 – 28 Şubat 2004)

ABD’li iktisatçı, iktisat kuramına, tekelci kapitalizm ve Amerikan kapitalizminin yapısal çözümlemesine yaptığı katkılarla tanınır.

New York’ta doğdu. Exeter College’ı bitirdikten sonra Harvard Universitesi’nde iktisat öğrenimine başladı ve 1931 ’de mezun oldu. Bir süre İngiltere’de London School of Economics’te lisansüstü çalışmalar yaptı. 1934’te Harvard’a döndü. Asistan ve öğretim üyesi olarak 1942’ye değin bu üniversitede çalıştı. Doktorasını 1937’de tamamladı. Aynı yıllarda Roose-velt yönetiminin antikriz politikalarının eksenini oluşturan çeşitli Yeni Düzen (New Deal) programlarına uzman ve danışman olarak katıldı. 1942’de The Theory of Capitalist Development’ı (Kapitalizm Nereye Gidiyor?) yayımladı. Aynı yıl orduya katılarak Stratejik Hizmetler Dairesi’nde görev aldı ve savaş yıllarında İngiltere, Fransa ve Almanya’da bulundu.

Sweezy II.Dünya Savaşı’mn sonunda McCarthy’ci akımın baskısı nedeniyle üniversiteden ayrılmak zorunda kaldı. 1949’dan itibaren Leo Huberman ve Huberman’ın ölümünden sonra Harry Magdoff ile birlikte Monthly Review adlı dergiyi çıkarmaya başladı. Dergi kısa zamanda sosyal bilimler alanında çeşitli düşünürlerin, özellikle ilerici yazarların katkı yaptığı bir süreli yayın durumuna geldi ve birkaç dilde basılmaya başladı. Derginin başyazarı olarak Sweezy, Amerikan kapitalizmi üzerine yazdığı çeşitli yazıları daha sonra iki kitapta topladı. 1966’da Paul Baran’la birlikte yazdıkları Monopoly Capital (Tekelci Kapitalizm) başlıklı kitap büyük bir ilgi uyandırdı. Sosyalizmin pratik, tarihsel ve kuramsal sorunları üzerine yazdıklarını 1980’de Post-Revolutionary Society (“Devrim Sonrası Toplum”) başlıklı bir derlemede topladı. Son yıllarda ABD’nin en kıdemli Marxist iktisatçısı olarak çeşitli büyük üniversitelerde “konuk profesör” olarak dersler vermiştir.

Sweezy bir iktisatçı olarak ilk dikkati çeken katkısını, Harvard Universitesi’nde doktora öğrencisi iken yayımlanan oligopol kuramına ilişkin bir makalesi ile yapmıştır. Bu yıllarda, yarım yüzyılı aşkm bir süredir iktisat eğitiminde egemen olan Neo Klasik iktisadın temellerine iki yönden ağır eleştiriler yapılmaktaydı. Birinci olarak, Neo Klasik iktisat kuramının temel dayanaklarından birini oluşturan tam rekabet varsayımı, tekel ve oligopol olgularım dikkate alan “aksak rekabet” modelleriyle sarsılıyordu. Swe-ezy’nin makalesi de Robinson ve Chamberlin’in çalışmaları doğrultusundaydı. Neo Klasik iktisada yönelik ikinci ve daha temel eleştiriyi ise Keynes yapmıştı. Ne var ki, Sweezy, Neo Klasik iktisadın eleştirisinde bu çerçevelerin sınırları içinde kalmadı ve öğretmeni Schumpeter’in etkisiyle önemini farkettiği Marx’ın yapıtları ve Marxist yazın üstünde çalıştı ve 1930’lu yılların sonlarından başlayarak Marxist bir iktisatçı olarak tanındı.

En önemli kuramsal yapıtı olan The Theory of Capitalist Development’da Sweezy, temel olarak Marx’ın yöntemini, değer, bölüşüm ve kriz kuramlarını Anglosakson okurlara yeniden tanıtmayı amaçlamıştır. Sweezy bu çalışmasıyla Marxist iktisadın temel kavramsal çerçevesini ve kuramsal önermelerini, akademik iktisatçıların kavrayabileceği bir yapı ve biçim içinde sunmanın ötesinde birkaç noktada önemli yeni yorum ve savlar da getirmiştir. Bu kitabın yayımlanmasından yirmi küsur yıl sonra akademik iktisatçıların, üretimin teknolojik koşullarından fiyatların türe-tilmesinin olanaklarını ve sınırlarını tartışmaya başladıkları çözümlemeye, Sweezy 1942 tarihli kitabında yer vermişti.

Sweezy’nin Marxist iktisada ikinci önemli katkısı, Monopoly Capital ile gerçekleşmiştir. Bu çalışmada Baran ve Sweezy, kuramsal ve soyut bir kavram olan Marxist artı-değer kavramını, çağdaş kapitalizmin gözlenebilen, ampirik ve istatistiksel olarak saptanabilen bir kategorisi olarak “artık” (surplus) kavramına dönüştürmüşler ve bunu çözümlemelerinin merkezine almışlardır. Dev şirketlerden oluşan tekelci kapitalizmde “artık” yükselme eğilimi gösterir; ancak bunun massedilmesinde büyük güçlükler doğar. Israfçı kaynak kullanımı, verimsiz etkinliklerin artması, militarizm ve emperyalizm, tekelci kapitalizmin “artık”ın massedilmesi için bulduğu çıkış yollarıdır. Sonraki yıllarda Monthly Review dergisinde yayımladığı iktisadi yazılarda Sweezy, Monopoly Capital’daki kavramsal-kuramsal çerçeveyi ABD ekonomisinin olgularına uygulamıştır. Bunlar, Amerikan kapitalizmindeki kısa dönemli hareketleri, uzun dönemli eğilimlere ve yapısal dönüşümlere bağlayarak açıklayan önemli incelemeler olarak kabul edilir.

Paul Sweezy’nin Maurice Dobb ve diğer bazı Marxist iktisat tarihçileriyle, “feodalizmden kapitalizme geçiş” sorunsalı üzerinde yaptığı bir tartışmadaki tezleri de ilgi uyandırmıştır. Burada Sweezy, feodaliz-
min çözülme sürecini, üretim biçiminin içsel çelişkileriyle değil, ülkeler arası ticaretin gelişmesi gibi feodal sistem bakımından “dışsal” bir etkenle açıklamıştır. Bu yaklaşımla aynı tartışmada, Dobb’un tezlerinin tam karşısında yer almıştır. 1960’lı yılların sonlarından itibaren Sweezy, Doğu Avrupa ve SSCB ekonomilerindeki gelişmeleri bir üretim biçimi olarak sosyalizmin çözülmesi, yozlaşması ve giderek kendi karşıtına dönüşmesi olarak değerlendirmiştir.

Sweezy, gerek geleneksel, gerek Marxist iktisat üstündeki bilgisiyle, ayrıca ABD ekonomisinin çeşitli boyutlarına ışık tutan incelemeleri ile Amerikan akademik çevrelerinde Marxist iktisadın tanınmasında önemli bir rol oynamış; bir sonraki kuşağın “radikal iktisatçılar” diye anılacak akımının oluşum ve gelişiminde etkili olmuştur.

• YAPITLAR (başlıca): The Theory of Capitalist Develop-ment, 1942, (Kapitalizm Nereye Gidiyor ? 1970); Socia-listn, 1948, (“Sosyalizm”); The Present as History, 1953, (“Tarih Olarak Bugün”); Monopoly Capital (Paul Baran ile), 1966, (Tekelci Kapitalizm, 1970); Modern Capitalism and Other Essays, 1972, (“Çağdaş Kapitalizm ve Diğer Denemeler”); The Dynamics of US Capitalism (Harry Magdoff ile), 1977, (“ABD Kapitalizminin Dinamiği”); Post Revolutionary Society, 1980, (“Devrim Sonrası Toplum”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi