Paşa

Paşa kelimesinin nereden geldiği ihtilaflıdır. Lehçe-i Osmanî kelimenin aslının Türkçe “beşe” (Ağabey) kelimesinden geldiğini, Kamüs-ı Türkî ise Farça “Pây-ı şah” dan geldiğini yazar. Kamûs-ı Osmanî bütün bu açıklamaları verdikten sonra Sultan Orhan (Gazi)’ın büyük biraderi Emir Alaaddin’e, vezarete nasbi ile ona “Paşa” Unvanının verildiğini belirterek bu kelimenin “beşe” (Ağabey) den gelmesinin daha kuvvetli bir ihtimal olduğunu belirtir. Kelimenin aslının Babilcedeki “Paha” kelimesinden bozma olup Farsçada Paşa haline geldiğini ileri sürenler de vardır.

Osmanlı’dan Günümüze

Osmanlılarda bu kelime bazı rütbe sahihlerine verilen bir ünvan. Bunlar ya yüksek rütbeli sivil memurlardır veya albaydan yukarı askerlerdir. Osmanlıların ilk devirlerinde bu ünvan sadece hanedan mensublarıyla, bazı devlet adamlarına verilirken sonradan “mir-liva” (albay) ve ondan yüksek rütbeli askerlere de verilmeye başlanmıştır. Mülkiyeden vezir, beylerbeyi, mir-i mirân ve mirü’l-umerâ rütbesinde bulunanlara da paşa denirdi. Bugün generallere gayr-ı resmî olarak paşa denir.
Paşa ünvanı daima bey, efendi, ağa’ gibi unvanlardan daha üstün rütbeyi göstermez.

Paşa kelimesi Osmanlıların tesiriyle Arablara da geçmiş ve daha sonra Osmanlılardan ayrılan bir çok Arab ülkelerinde bu ünvan el-Başa olarak kullanılmış, hükümdarları tarafından başkalarına verilmiştir.

Bugün sadece bir saygı veya gayr-ı resmî bir lakab olarak kullanılır.