33Sosyoloji Sözlüğü

PARANOİD REAKSİYONLAR

 

PARANOİD REAKSİYONLAR

 

Paranoid reaksiyonlar,
duygusal stres durumlarında gösterilen bir grup anormal tepkilerdir. Tek
başlarına olabildikleri gibi, başka psikolojik rahatsızlık durumlarıyla
birlikte, hatta gündelik yaşam sırasında bile ortaya çıkabilirler.

Paranoid reaksiyonun
özü, psikolojik bir savunma mekanizması olan yansıtmadır. Bu savunmada bireyin,
kendi içinde ortaya çıkmalarına rağmen kabul edemediği arzu­lan, uyanları,
duygulan ve düşünceleri dış dünyaya maletme isteği sözkonusudur. Ör­neğin başka
kimselere karşı kabul edilemez düşmanlık duygulan olan birisi, bu duygu­larını
dış dünyaya yansıtır ve kendisinin yok yere bir düşmanlığın, ya da kötülük dü­şüncesinin
muhatabı olduğuna inanır.

Birçok psikolojik
rahatsızlık belirtisinde olduğu gibi, bu reaksiyonlar da onancı bir işleve
sahiptirler. Bireyin zihinsel ekono­misini onarma amacına hizmet ederler. Ör­neğin
yalnızlık nedeniyle dayanamayacağı bir ruhsal çöküntünün ızdırabını duyan biri­si,
kendisini, başkalannın büyük bir dikkat sarfettikleri bir ilişkiler ağı içinde
görme ar­zusunun suçluluğu içinde bu duygusunu şu şekilde yansıtabilir. ‘Gizli
polis her yerde beni izliyor, telefonlanmı dinliyor, mek-tuplanmı okuyor, TV
aracılığıyla bana sin­yaller gönderiyor’. Bu örnekte de görüldüğü gibi paranoid
reaksiyonlar, bazan kendini büyük görme şeklindeki sanı ve sannlann da olaya
katılmasıyla çok uç noktalara vara­bilirler.

Bu örnek en yaygın
görülen paranoid re­aksiyon tipini de vermektedir. Bu reaksi­yonda, bireyin
kendisini hiçbir şekilde bağ­lantılı olmadığı bir ilişkinin öznesi olarak

görmesi gibi sahte bir
inanç sözkonusudur. Psikiyatri dilinde bu tipte bir sanrıya, yani kişinin nötr bir
olayın kendisine gönderme yaptığı düşüncesine ‘referans fikri’ denir. Paranoid
reaksiyonların başka belirtileri arasında şüphe, güvensizlik, aşın ihıiyath-lık
(kişinin kendi güvensizlik duygularını başkalarına yansıtılmaları) sayılabilir.

(SBA) Bk. Savunma
Mekanizmaları, Yansıtma