Panteizm Felsefesi (Felsefe Akımları)

Yunancada pan (hep, tüm, herşey) ve iheos(tanrı) kelimelerinin birleşmesiyle oluşmuş bir felsefe kavramı olan Panteizm (Pantheism), tanrı ile evrenin bir ve aynı şey olduğunu savunur. Dolayısıyla bütün eşyanın Allah olduğuna inanır.

Tanrı ile evrenin aynı şey olduğunu savunan Panteizm, bu özelliğinden dolayı iki şekilde anlaşılabilir:

1- Gerçek olan yalnızca Allah’tır. Evren birtakım görünüşlerin (Manifestations) ve sudurların (Emanations) toplamından başka bir değildir. Spinoza’nın görüşü budur.

2- Gerçek olan yalnızca evrendir. Allah, varolan şeylerin toplamından ibarettir. Holbach ve Diderot gibi filozofların görüşleri bu paraleldedir. Buna çoğunlukla Tabiatçı Panteizm (Pantheism Naturaliste) veya Materyalist Panteizm (Panteism materialiste) adı verilir.

Panteizm, bu iki şekil altında ve az-çok açık olarak, önce Hindistan’da Aryalar, Brahmanlar ve Budistler; Yunanistan’da Elealılar, Stoalılar ve Yeni-Platoncular; Yeni çağ Avrupasında Bruno gibi bazı filozoflar tarafından; yeni zamanlarda ise Spinoza, ve Fichte gibi filozoflar tarafından kabul edilmiştir. Burada göz Önünde bulundurulması gereken şey, Panteizm’in ilk olarak Hindistan’da dînî bir inanç olarak ortaya çıkması ve daha sonra Yunanistan’da felsefî bir görüş haline gelmesidir.