Sosyoloji

Osmanlı Yenileşme Döneminde Canik Sancağı’nda Temel Eğitim

Hatip
Yıldız –
Osmanlı Yenileşme Döneminde Canik Sancağı’nda Temel Eğitim

II. Meşrutiyet’in ilk yıllarından beri
müstakil olarak idare edilen Canik Sancağı,

Cumhuriyet’in ilânından birkaç gün evvel,
Ekim 1923’te, vilâyet hâline getirilmiş10 ve Cumhuriyet sonrasında adı Samsun’a
çevrilmiştir.

Canik Sancağında, eğitim alanındaki yenileşme
çalışmaları taşradaki birçok bölgeye göre daha erken başlamıştır.

Artan nüfusun ihtiyacı karşısında, 1863
yılında, okul ve cami inşaatlarına hız verilmesi emredilmiş ve mevcut olanların
da yenilenmesi istenmiştir.

…ilk olarak 1868/1869 yılında Samsun Rüşdiye
Mektebi ve ardından birçok rüşdiye ve modem ibtidaiye mektebleri
eğitim-öğretime başlamıştır.

Bu tarihte (1877) Trabzon Vilayetinde 2.390
sıbyan ve 229 ibtidai olmak üzere toplam 2.619 mekteb mevcuttur. Bu sayının
yaklaşık 660 adedi Canik Sancağında yer almaktadır (s. 262).

H.1312 (1894/1895) yılında, ilk olarak Canik
Sancağına bağlı Çarşamba ve Terme kazalarında birer ibtidai mektebi açılmıştır.

…ibtidai mekteblerinin sayısı, 1905-1906
öğretim yılında 45’e ulaşmıştır.

(Canik Sancağında) …tespit edilebilen en eski
tarihli mekteb, bugünkü Çarşamba ilçesinde 1557 yılı sonlarında açıldığı
muhtemel olan “Mehmed Bey bin Bali Bey Mektebi”dir (s. 271).

Yıldız, Hatip. (2015), “Osmanlı Yenileşme Döneminde Canik Sancağı’nda Temel Eğitim,” Geçmişten Günümüze Samsun / Canik ve
Değerleri
, Ed. Osman Köse, Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Cilt: 1, (s. 261-273),
Samsun