Orhon Arıburnu kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi

Orhon Arıburnu kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: Türk şair, sinemacı. Şiirinde gündelik dile ve şaşırtmalara yer vererek 1940’ların Yeni Şiir anlayışına uygun ürünler vermiştir. Orhon Murat Arıburnu İstanbul’da doğdu. Ba­bası subaydı. İlköğrenimini çeşitli Anadolu illerinde yaptı. 1935’te Konya Askeri Ortaokulu’nu, 1938’de Haydarpaşa Lisesi’ni bitirdi. Hukuk Fakültesi ve Edebiyat Fakültesi Alman Filolojisi’nde okudu, an­cak ikisini de bitirmedi. Öğretmenlik, Tasvir-i Efkar gazetesinde muhabirlik ve düzeltmenlik yaptı. İstan­bul Belediyesi Hukuk İşleri’nde çalıştı. 1946’da sine­maya geçti; oyuncu, senaryo yazarı ve yönetmen olarak çalıştı.

İlk şiiri 1936’da Edebiyat dergisinde yayımlandı. 1940’a değin Serveti Fünun-Uyanış, Yeni Ses dergilerinde yayımladığı şiirlerini Kovan kitabında topladı. Daha sonraki şiirlerini Gün, Varlık, Genç Nesil, Yeditepe, Küçük Dergi, Yenilik, Gelecek dergilerinde yayımladı. Bunları kitaplaştırmadı. 1940’larda ürün veren Arıburnu’nun kısa şiirle­rinde ironik buluşlar, alay ve yergi öğeleri ağır basar. “Şairanelik”ten arındırılmış gündelik dille yazması ve biçim denemeleri onu Garipçiler’e yaklaştırır. Konu­ları açısından ise toplumcu şairlere yakındır.

Arıburnu, 1946’da Şadan Kamil’in Gençlik Gü­nahı filminde başrolleri Enver Orhon ve Selma Kayahan’la paylaştı. Bu ilk denemesinden sonra, Vedat Ar, Çetin Karamanbey, Ferdi Tayfur ve Semih Evin’in filmlerinde jön ve karakter rollerinde oynadı. 1950-1951’de Yüzbaşı Tahsin filmiyle yönetmenliğe başladı. 1953’te Kanlı Para filmiyle Birinci Türk Film Festivali’nde yönetmen, oyuncu ve senaryo yazarı dallarında ödül kazandı. 1953-1954’te, Cahide Sonku ve Sami Ayanoğlu ile birlikte gişe rekorları kıran Beklenen Şarkı filminin yönetmenliğini paylaştı. 1959’da Yılmaz Güney’le Tütün Zamanı’nı yönetti. Oyuncu-yönetmen olarak 1962-1963’te Elâlem Ne Der?, yönetmen olarak 1966-1967’de Ümit Kurban­ları son filmleridir. 1972’de İnsan Gürültüye Gitmese adlı bir oyun yazdı.

YAPITLAR:

Şiir:

Kovan, 1940.

Yönettiği ve Oynadığı Filmler:

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 8. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983

Orhon Arıburnu kimdir? Hayatı ve eserleri: İstanbul’da doğdu (1918). Ortaöğrenimini Haydarpaşa Lisesi’nde ta­mamladıktan sonra üç yıl İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde (1938-40), bir ders dönemi de Edebiyat Fakültesi’nde okudu (1943-44). Se­naryo yazarlığı, aktörlük, rejisörlük yaptı. 11 Nisan 1989’da öldü. Ölü­münden sonra adına edebiyat ve sinema dallarında ödül veriliyor.

Yergi öğeleri ağır basan şiirleriyle yeni edebiyat hareketi içinde ayrı bir ye­ri olan Arıburnu, 1940-48 yıllarında Servet-i Fünun / Uyanış (1940-44), Ye­ni Ses, (1940-43), işte (1945), Genç Nesil (1948), Edebiyat Dünyası (1948- 49) dergilerinde yazmış, ilk dönem ürünlerinden kimilerini Kovan adlı kita­bında toplamıştı. Bu evresinde de buluşlarını, matematiksel hesaplarla denge­leme beceresi kazanmıştı Arıburnu. Genellikle kısa dizelere dayanan yapılar­da benzer sözcüklerin değişik anlamlarından yararlanarak şaşırtıcı olmak is­terken ne yaptığını biliyordu.

Lalelim

Lalelide oturur

Laleli lale kokar lalelimden

Laleliden geçilir Lalelimden geçilmez.

Az sözcükle çarpıcı olanı yakalamak… Amacını böyle tanımlayabiliriz Arıburnu’nun. Bunu gerçekleştirirken, çoğunluğun yaşaya yaşaya alıştığı, olağan saydığı toplumsal olgulardan kaynaklandığını düşündürür bize. Bel­ki, kimi sorunların çarkında, geceler günler boyu acılandığı halde, duyarlı­ğını ele vermek istemez gibidir.

Ekseriya sabaha karşı Kurşuna dizilir mahkûmlar Bir sünger taşma döner Ana sütünden yapılan heykel.

Bari şu trampetler çalmasa İnsan gürültüye gitmese.

dizelerindeki gibi insansal olanın yok edilişini derinden algılayarak duru­mun genelindeki çarpıklığa dikkatimizi çeker. Böylece yargı tarihsele, tep­ki lirizme dönüşmüştür. Arıburnu’nun öteki şiirlerinde de birkaç sözcüğün çağrışım gücüyle kişisel duyarlığını beklenmedik bir anda kimi toplumsal öğelere bağlayarak özgün sıçramalar yarattığını söyleyebiliriz.

Ankara’nın yolları asfalt Jandarma

Ne olur bırak ellerimi Sevdiğin Keziban’lar aşkına.

Ona yeni şiir hareketi içindeki yerini kazandıran da bu özellikleri olmalıdır.

ŞİİR KİTAPLARI:

Kaynak: Çağdaş Türk Edebiyatı 3, Cumhuriyet Dönemi 1, Şükran YURDAKUL, 1994, Evrensel Basım Yayın.