Sosyoloji
Orhan Gencebay’ın Bir Şarkısı Üzerinde Sözeylem Çözümlemesi
Erdoğan
Boz – Orhan
Gencebay’ın Bir Şarkısı Üzerinde Sözeylem Çözümlemesi
Boz – Orhan
Gencebay’ın Bir Şarkısı Üzerinde Sözeylem Çözümlemesi
Sözeylem kuramı (…) bir dil felsefesi
kuramıdır. …bir tümce ancak taşıyıcısı olduğu bir davranış bağlamının, bir
sözeylemin dile getirilişidir. Sözeylem kuramı bir bakıma, gönderici ve
alıcının dünya görüşlerinin kesiştiği bir alandır.
kuramıdır. …bir tümce ancak taşıyıcısı olduğu bir davranış bağlamının, bir
sözeylemin dile getirilişidir. Sözeylem kuramı bir bakıma, gönderici ve
alıcının dünya görüşlerinin kesiştiği bir alandır.
…bir şey söylemek aynı zamanda bir şey
yapmaktır.
yapmaktır.
…her iletişimde mutlaka edimsel bir içerik
vardır.
vardır.
Searle, sözeylemleri şöyle gruplandırır:
İddia
ifadeleri (belirtici): Konuşucunun bir olay, varsayım, düşüncesini dile getirdiği
sözcelerdir.
ifadeleri (belirtici): Konuşucunun bir olay, varsayım, düşüncesini dile getirdiği
sözcelerdir.
Yönlendirici: Karşıdaki kişiye belli oranda talimat vermek için kullanılan
ve karşıdaki kişiye bir iş yaptırmak olan sözcelerdir.
ve karşıdaki kişiye bir iş yaptırmak olan sözcelerdir.
Yükümleyici:
Konuşucunun gelecekte bir iş yapmak ya da yapmamak üzere bir yükümlülük
üstlenmesine yol açan sözcelerdir.
Konuşucunun gelecekte bir iş yapmak ya da yapmamak üzere bir yükümlülük
üstlenmesine yol açan sözcelerdir.
Yansıtıcı:
Konuşucunun bir olay karşısında gösterdiği duygusal tepkiyi ifade etmeye
yarayan sözcelerdir.
Konuşucunun bir olay karşısında gösterdiği duygusal tepkiyi ifade etmeye
yarayan sözcelerdir.
İlan edici
(bildirici):Dünyadaki herhangi bir olayı değiştirmeye yönelik kullanılan sözcelerdir.
(bildirici):Dünyadaki herhangi bir olayı değiştirmeye yönelik kullanılan sözcelerdir.
Düzenleyici kurallar (regulative rules); var
olan davranış biçimlerini düzenlerler.
olan davranış biçimlerini düzenlerler.
Belirleyici kurallar (constitutive rules);
davranış biçimlerini düzenlemek yanında yeni davranış biçimlerini belirler.
davranış biçimlerini düzenlemek yanında yeni davranış biçimlerini belirler.
Şarkıda geçen sözce sayısı 13’tür.
Yönlendirici sözeylem; 1, 2, 3, 6, 7, 8, 11,
12 ve 13. sözceler, %70.
12 ve 13. sözceler, %70.
Yansıtıcı sözeylem; 4, 5, 9 ve 10. sözceler,
%30
%30
İletişimde sen dili, genel olarak olumsuz
öğeler barındırır ancak şarkıda bu dilin tercih edilme nedeni, şairin sevgiliye
sitem ağırlıklı bir üslubu benimsemiş olmasından kaynaklanmaktadır.
öğeler barındırır ancak şarkıda bu dilin tercih edilme nedeni, şairin sevgiliye
sitem ağırlıklı bir üslubu benimsemiş olmasından kaynaklanmaktadır.
—
Boz, Erdoğan. (2015), “Orhan Gencebay’ın Bir Şarkısı Üzerinde Sözeylem Çözümlemesi,” Geçmişten Günümüze Samsun / Canik ve
Değerleri, Ed. Osman Köse, Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Cilt: 2, (s. 1189-1194),
Samsun
Değerleri, Ed. Osman Köse, Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Cilt: 2, (s. 1189-1194),
Samsun