ÖNERME

Önerme, bildirme
tarzında bir cümle ile dile getirilen, doğru veya yanlış bir iddia, ya da
hükümdür. Başka bir ifade ile, zihnin bir faaliyeti olan hükmün sözle
ifadesidir. Mantığın kurucusu olan Aristoteles (M.Ö. 384-322) önermeyi:
“Bir şey hakkında, bir şeyi tasdik veya inkar eden sözdür” diye tarif
etmiştir. Buna göre bir mantık önerme­si ya doğrudur, ya da yanlıştır. Mesela:
“İn­san Ölümlüdür” doğru ifadesi bîr önerme ol­duğu gibi, “însan
ölümsüzdür” gibi yanlış bir söz de bir önermedir. Bu sebeple doğru veya
yanlış bir iddia, bir bildiri dile getir­meyen dua, emir, soru, temenni ifade
eden söz ve cümleler ve bunların ilişkileri öner­me olmaz. Mesella:
“Allah’ım beni bağış­la”, “Nereye gidiyorsun?” ve
“Bugün bize gel” gibi ifadeler anlamlıdır, fakat doğruluk veya
yanlışlık değeri taşımadıkları için

önerme olmazlar. Oysa
“Hava yağmurlu­dur”, “Su sıfır dereceye kadar soğursa do­nar”
gibi ifadeler, doğru ya da yanlış olabil­dikleri için, birer önermedirler.

Herbir Önermede
“Yüklenen”, “Yükle­nilen” ve bu iki terim arasındaki
ilişkiyi sağlayan “Bağ” (Kopula-Rabıta) olmak üzere üç unsur bulunur.
Bunlardan kendisi­ne sıfat yüklenen terime “süje” (özne-mah-kumun
aleyh), süjeye verilen niteliğe “sı­fat” (mahkumun bih), bu iki terim
arasında­ki ilişkiyi kuran unsura da “bağ” (Rabita-Kopula) denir.
Mesela; “Hava açıktır” ve “Hava bulutlu değildir”
önermelerinde, “Hava” suje, “Açıktır” ve
“Bulutlu” sıfat, “tır” ve “değildir” ise bağdır.
Ancak, bütün önermeler, “dir” ve “değildir” şeklinde so­nuçlanmazlar.
Mesela; “Yağmur yağarsa yerler ıslanır” önermesinde “Yağmur ya­ğar”
süje, “yerler ıslanır” sıfat, “sa” da bağ­dır. Önermeler,
durumlarına göre, Yüklcm-lijtlı, Basit ve Bileşik olabilirler.

Necip TAYLAN Bk. Mantık,
Öncül