Nuri Said Paşa Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

NURİ SAİD PAŞA (1888-1958)

Iraklı asker ve devlet adamı. İngiliz yanlısı bir siyaset izlemiş, uzun yıllar ülke yönetiminde etkili olmuştur.

Bağdat’ta doğdu, 14 Temmuz 1958’de aynı kentte öldü. Bağdat’ta askeri idadiyi bitirdikten sonra
İstanbul’a giderek Harbiye Mektebi’nde okudu. 1909’da Osmanlı ordusuna subay olarak katıldı. I.Dünya Savaşı sırasında 1916’da İngilizler’e tutsak düşmesinin hemen ardından Osmanlılar’a karşı ayaklanan Şerif Hüseyin b.Ali’nin İngiliz generali Allenby komutasındaki kuvvetlerine katıldı. Bir süre İngiliz ajanı Lawrence ile birlikte çalıştı. 1919 Paris Konferansında askeri danışmanlığını yaptığı Emir Faysal tarafından general rütbesine yükseltildi. Kısa ömürlü Suriye Devleti girişiminde de Faysal’ın yanında yer alarak onun Irak kralı olması üzerine, 1921’de önce genelkurmay başkanı, 1923’te de savunma bakam oldu. 1924’te Temsilciler Meclisi üyesi, 1933’te Senato üyesi oldu.

1930’da başbakanlığa atandı. 1932’de İngiltere ile manda yönetimine son verilmesini öngören 20 yıllık bir antlaşma imzaladı. 1933’te üstlendiği dışişleri bakanlığı görevini Ahali adlı sol eğilimli bir grup tarafından desteklenen 1936 askeri darbesine kadar sürdürdü. Darbeden sonra sürgün edilmesine karşın, ordunun giderek bölünmesinden yararlanarak 1938’de ülkesine dönüp içişleri bakanı oldu. 1940’ta başbakanlık görevine getirilince Nazi Almanyası ve İtalya ile diplomatik ilişkileri kesti. Ancak, ordudaki İngiliz aleyhtarı subayların baskısıyla görevden alındı ve 1941’de Alman yanlısı Raşid Ali Geylani’nin darbesi üzerine genç kral II.Faysal ile birlikte yurt dışına kaçtı. İngiltere’nin müdahalesiyle darbeciler saf dışı edilince, yurda dönüp başbakanlık ve savunma bakanlığı görevlerini üstlendi. 1942’te Almanya’ya savaş açtı. 1944 yazında kendi isteğiyle başbakanlıktan ayrıldı.

1946 sonrasında çeşitli aralıklarla hükümette yer alarak Arap dünyası ile birlikte Irak’ta da gelişen sol eğilimli milliyetçi akıma karşı sert bir siyaset izledi. Bu arada, 1950’de Irak petrolünün Batılı devletler ile birlikte işletilmesini sağlayan antlaşmanın imzalanmasında önemli bir rol oynadı. Bu sırada, İngiliz aleyhtarı gösterilerin bir ayaklanmaya dönüşmesinden dolayı kral ve eski kuşak siyasetçiler halkı yatıştırmak için Ingiliz-Irak Antlaşması’nı iptal etmek zorunda kaldılar.

1953’te ilk kez yapılan doğrudan seçimlerde, İttihad el-Desturi (Anayasal Birlik) Partisi’nin parlamentoda çoğunluğu elde etmesinden sonra, orduyu yeniden düzenlemek amacıyla savunma bakanlığı görevini üstlendi. 1954 seçimlerinden sonra kral Faysal’ın isteğiyle başbakan oldu. Türkiye ve daha sonra Pakistan’ın katılmasıyla 1955’te NATO savunma zincirinin bir uzantısı olarak düşünülen Bağdat Paktı’nın oluşturulmasına öncülük etti. 1958’de Ürdün ile birleşme girişimleri sırasında general Abdül-kerim Kasım öncülüğündeki askeri darbeyle devrildi ve kaçmaya çalışırken öldürüldü.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi