Northrop Frye Kimdir, Hayatı, Kitapları, Hakkında Bilgi

FRYE, Herman Northrop (1912 – 23 Ocak 1991)

Kanadalı edebiyat eleştirmeni. Arketipçi eleştiri adıyla bilinen kuramsal yaklaşımın temsilcilerindendir.

14    Temmuz 1912’de Quebec Eyaleti’nde Sherbrooke’da doğdu. Toronto Üniversitesi’ndeki Emmanuel College’da dinbilim okudu. Öğrencilik yıllarında Canadian Forum adlı dergide yazıları yayımlandı, bir süre de derginin yayımcılığını üstlendi. Oxford Uni-versitesi’ndeki Merton College’da edebiyat konusunda lisans üstü öğrenimi yaptı. 1939’dan sonra Toronto Üniversitesi’ndeki Victoria College’da, 1942’de de Oxford Üniversitesi’nde İngiliz edebiyatı dersleri verdi. 1959-1966 arasında Victoria College’ın müdürlüğünü yaptı. 1967’de Toronto Üniversitesi’nde profesör oldu. 1971’de İstanbul’da düzenlenen Uluslararası İngiliz Edebiyatı Profesörleri Kongresi’ne katıldı.

Frye’ın, edebiyat eleştirisi tarihinin temel yapıtlarından biri sayılan Anatomy of Criticism: Four Essays (“Eleştirinin Anatomisi: Dört Deneme”) adlı kitabının “Historical Criticism: ATheory of Modes” (“Tarihsel Eleştiri: Tarz Kuramı”) bölümünde Orta Çağ’dan günümüze Batı edebiyatının temel tarzlarım (mode), kahramanın anlatı içinde oynadığı rolü ölçüt olarak sınıflandırır. Halk masalı, efsane, destan, romans, tragedya, komedya, roman ve yergi gibi edebiyat türlerini bu ölçütü temel alarak açıklayan bir kuramsal çerçeve geliştirir. “Ethical Criticism: Theory of Symbols” (“Ahlaksal Eleştiri: Simge Kuramı”) başlıklı ikinci bölümde simgelerin; Archetypal Criticism: Theory of Myths” (“Arketipçi Eleştiri: Mit Kuramı”) başlıklı üçüncü bölümde mitlerin ve edebiyatın temelinde yatan “ana örnekler”in (ilk model-arketip) edebiyat tarihi içindeki değişimini ele alır. Komedya, romans, tragedya ve yergi türlerini sırasıyla bahar, yaz, sonbahar ve kış mitoslarıyla açıklar. “Rhetorical Criticism: Theory of Genres” (“Retorik Eleştirisi: Tür Kuramı”) adlı son bölümde destan, lirik şiir, oyun gibi türleri bu kez anlatının ritmini temel alarak sınıflandırır.

Frye’ın Fables of Identity: Studies in Poetic Mythology adlı kitabı içinde yayımlanan “The Arche-types of Literatüre” (“Edebiyat Arketipleri”) ve “Myth, Fiction and Displacement” (“Mit, Kurgu ve Yön Değiştirme”) adlı denemeleri de arketipçi eleştirinin temel ürünleri arasındadır.

Frye, edebiyat eleştirisini öznel değer yargıları ve yorumlardan kurtararak, bilimlerin sistemli yapısına ulaştırmayı amaçlamıştır. Mit, arketip ve tür gibi edebiyatın yapısal özelliklerini temel alan yaklaşımıyla 1950’lerde Kuzey Amerika’da kapsamlı ve sistemli bir edebiyat kuramının gelişmesine öncülük etmiştir.

•    YAPITLAR (başlıca): Fearful Symmetry: A Study of William Blake, 1947; (“Korkunç Uyum: Bir William Blake İncelemesi”); Anatomy of Criticism: Four Essays, 1957, (“Eleştirinin Anatomisi: Dört Deneme”); The Well-Tempered Critic, 1963, (“İyi Huylu Eleştirmen”); Fables of Identity: Studies in Poetic Mythology, 1963; A Natural Perspective: the Development of Shakespearean Comedy and Romance, 1965, (“Doğal Bir Bakış: Shakes-peare’de Komedi ve Romansın Gelişimi”); Fools of Time: Studies in Shakespearean Tragedy,.1967, (“Zamanın Soytarıları: Shakespeare Tragedyası Üzerine İncelemeler”); The Critical Path, 1971, (“Eleştiri Yolu”); Spiritus Mundi: Essays on Literatüre Myth and Society, 1976, (“Edebiyat, Mit ve Toplum Üzerine Denemeler”); Creation and Recreation, 1980.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi