Norbert Wiener Kimdir, Hayatı, Kitapları, Hakkında Bilgi

WIENER, Norbert (1894-1964)

ABD’li matematikçi. Makinelerdeki ve canlı organizmalardaki denetim ve iletişim mekanizmalarının ortak yanlarını inceleyen sibernetik biliminin kurucusudur.

26 Kasım 1894’te Missouri Eyaleti’ndeki Columbia’da doğdu, 18 Mart 1964’te Stockholm’de öldü. İlk eğitimini, Harvard Üniversitesi’nde Slav dilleri profesörü olan babasından aldı. 9 yaşında girdiği liseyi iki yılda, Tufts College’ın Matematik Bölümü’ndeki yükseköğrenimini 14 yaşında tamamladı. Harvard Üniversitesi’nden 1913’te matematiksel mantık konusunda doktorasını aldıktan sonra Avrupa’ya giderek, Cambridge’te Bertrand Russell’ın, Göttingen’de Hilbert’in yanında çalıştı. 1915’te ülkesine dönüp, öğretim üyeliği, ansiklopedi yazarlığı, mühendislik, gazetecilik gibi çeşitli işlerde beş yıl çalıştıktan sonra, 1919’da Massachusetts Institute of Technology’nin (MIT) Matematik Bölümü’nde öğretim görevine başladı. O yıllarda ABD’nin önemli üniversiteleri arasında adı bile anılmayan MIT’nin giderek ülkenin en seçkin eğitim ve araştırma kurumlan arasında ön sıralara yükselmesinde büyük katkısı olan Wiener, 1929’da doçentliğe, 1932’de profesörlüğe yükseltildiği bu üniversitede yaşamının sonuna değin görev yaptı. 1933’te seçildiği ABD Ulusal Bilimler Akademisi üyeliğinden aynı yıl istifa eden, 1947’de bundan böyle hiçbir askeri araştırma projesinde görev alamayacağını açıklayan ve 1950’de hidrojen bombasının yapımına karşı çıkanlar arasında yer alan Wiener, ölümünden birkaç hafta önce ABD Ulusal Bilim madalyasıyla ödüllendirildi.

ilk önemli çalışmasında Brown hareketini konu alarak, Einstein’ın 1905’te kuramsal olarak incelediği bu hareketi rasgele değişimlerin etkisi altındaki bir fiziksel sürecin matematiksel modeli olarak irdeleyen ve bu modele diferansiyel uzay kavramını uygulayan Wiener, 1921’de yayımladığı çalışmasında önemli sonuçlara ulaştı. 1923-1925 arasında potansiyel kuramıyla ilgilendi ve “Dirichlet problemi” olarak bilinen problemi en genel biçimiyle çözdü. Daha sonra, fonksiyonların periodik bileşenlerine ayrılarak çözümlenmesi yöntemlerinin genelleştirilmesine yönelerek, 1930’da yayımladığı 140 sayfalık bir makalesinde genel harmonik çözümleme konusuna çok önemli katkılar getirdi. Bu konuyla ilgili olarak Fourier dönüşümleri üzerinde de çalışan Wiener, bu konudaki bulgularını 1934’te yayımladığı bir kitapta topladı. II. Dünya Savaşı sırasında, uçaksavar bataryalarının otomatik olarak yönlendirilmesi konusundaki çalışmalarıyla vardığı sonuçlar, Wiener’in adını, zaman serilerinde kestirim kuramını SSCB’li matematikçi Kolmogorov ile birlikte ve ondan bağımsız olarak kuran matematikçi olarak bilim dünyasına tanıttı. Bu konuya ilişkin bulgularını, önce gizli bir rapor biçiminde düzenleyen ve ancak 1949’da yayımlanan bir kitabında açıklayan Wiener, matematik dışındaki bilim çevrelerine ve giderek geniş kitlelere dek uzanan ününü, iletişim, geribeslemeyle denetim, bileşim, sistem ve örgütlenme kuramlarını birlikte ele alıp, bu çerçevede yeni bir yaklaşım getirdiği Cybernetics, or Corıtrol and Communication in the Animal and the Machine (“Sibernetik, ya da Canlılarda ve Makinelerde Denetim ve İletişim”) adlı kitabına borçludur. 1948’de yayımlanan bu kitapla birlikte, eski Yunanca “kubernetikos” (dümen tutma, yönetme) sözcüğünden türetilen “sibernetik” terimi, çeşitli bilim dallarının kesişme noktasında yer alan bir disiplinin simgesi oldu. Özellikle otomatik denetim kuramının ve bu kuramla yakm ilişkili olan geribesleme (feedback) ve denge kavramlarının fiziksel sistemlerde, elektrik devrelerinde, makinelerde ve biyolojik sistemlerdeki uygulamaları arasındaki ilişki ve benzerlikleri konu alan sibernetik, getirdiği yeni kavramlar ve yaklaşımlarla iletişim, bilgisayarlar, bilişim, otomatlar kuramı, algoritmalar kuramı, matematiksel modelleme, robotlar, biyoloji ve özellikle sinir sistemi fizyolojisi gibi alanlarda başvurulan bir bilim dalı niteliği kazandı.

• YAPITLAR (başlıca): Fourier Transforms in the Complex Domain, 1934, (“Karmaşık Bölgede Fourier Dönüşümleri”); Cybernetics, or Control and Communication in the Animal and the Machine, 1848, (“Sibernetik, ya da Canlılarda ve Makinelerde Denetim ve İletişim”); Extra-polation, Interpolation and Smoothing of Stationary Time Series, With Engineering Applications, 1949, (“Mühendislikteki Uygulamaları ile Durağan Zaman Serilerinde Ote-kestirim, Arakestirim ve Düzgünleştirme”); Ex-prodigy, My Childhood and Youth (otobiyografi), 1953; (“Harika Çocuk: Çocukluğum ve Gençliğim”); The Human Use of Human Beings-Cybernetics and Society, 1954, (İnsan ve Mekanizması, 1973, 2. baskı: Sibernetik, 1982); I am a Mathematician, the Later Life of a Prodigy (otobiyografi), 1956, (“Ben Bir Matematikçiyim. Bir Harika Çocuğun İleriki Yılları”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi