Niyazi Berkes Kimdir, Kısaca Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi
BERKES, Niyazi (1908 – 18 Aralık 1988)
Türk toplumbilimci. Türkiye ve Osmanlı iktisat tarihi çalışmalarıyla tanınmıştır.
21 Ekim 1908’de Kıbrıs’ın Lefkoşe kentinde doğdu. 1928’de İstanbul Erkek Lisesi’ni bitirdi. 1928-1931 arasında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’nde felsefe ve sosyoloji öğrenimi gördü. 1934’te İstanbul Üniversitesi’nde sosyoloji asistanı oldu. Aynı yıl ABD’ye gitti ve 1939’a değin Chicago Üniversitesi’nde sosyoloji alanında çalıştı. Türkiye’ye döndükten sonra Ankara Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü’nde sosyoloji doçenti oldu. 1945 yılında, kürsüsünün kaldırılması üzerine yurt dışına gitti. 1952’de Kanada’daki Mc Gill Üniversitesi’nde profesör oldu. Uzun yıllar burada çalıştı. Emekliye ayrıldıktan sonra İngiltere’ye yerleşti ve 18 Aralık 1988’de küçük bir sahil kasabası olan Hythe’de öldü.
Berkes, çalışmalarında sosyal bilimlerin gelişimi, bu gelişim içinde sosyolojinin yeri ve nitelikleri, Türkiye’de sosyolojinin sorunları gibi konular üzerinde durmuştur. Bir iktisat tarihçisi olarak, özellikle Osmanlı toplum yapısı ile ilgili araştırmalar yapmış; bu toplumdaki geleneksel yapının çözülmeye başlamasıyla ortaya çıkan değişiklikleri incelemiştir. Bu süreci, “çağdaşlaşma” kavramı ile açıklamıştır. Çağdaşlaşma olgusunu “laiklik” sözcüğü ile karşılanan din ve devlet ayırımının ötesinde, “kutsallaşmış gelenck boyunduruğundan kurtulma” olarak değerlendirmiştir. Berkes, çağdaşlaşmayı toplumun alt yapısında oluşan teknolojik gelişimlerin bir sonucu olarak değil, kültürel üst yapıda zamanın gerekleri doğrultusunda kendiliğinden oluşan bir değişim olarak görmüştür.
Berkes’e göre, Osmanlı’nın geleneksel düzeninin bozulmaya başladığı 17.yy’da Osmanlı kurumlarını ayakta tutmak için önce İslahat girişimlerinde bulunulmuş, bunların sonuç vermemesi üzerine Batı toplumlarından esinlenen reformlara başvurulmuştur. Tanzimat ve I.Meşrutiyet hareketlerinin başarıya ulaşamamasını, Osmanlı Devleti’nin ulus temeline dayanmaması ile açıklayan Berkes, ilk kez siyasal partilerin ortaya çıktığı ve ulus bilincinin gelişmeye başladığı
II.Meşrutiyet döneminin çağdaşlaşmaya yönelik önemli sonuçlar doğurduğunu ileri sürmüştür.Berkes’ e göre 1923’te Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte ümmetçi devlet görüşüne karşı ulus devlet anlayışı üstünlük sağlamış, “gelenekçilik” yerine “devrimcilik” ilkesi egemen olmuştur. Cumhuriyet yönetimi Türkiye toplumunu çağdaş Batı uygarlığının yörüngesine sokma amacım taşımaktadır.
Berkes, Türkiye’nin Osmanlı İmparatorluğu’n-dan günümüze değin geçirdiği değişimleri incelerken, siyaset, eğitim, din gibi toplumsal kurumlar üzerinde durmuş ve değişimleri kültürel düzeyde değerlendirmiştir.
• YAPITLAR (başlıca): Türkiye İktisat Tarihi I, II, 1969,1970; Batıcılık, Ulusçuluk ve Toplumsal Devrimler, 1965; 200 Yıldır Neden Bocalıyoruz, 1965; Türkiye’de Çağdaşlaşma, 1973; Türk Düşününde Batı Sorunu, 1975; İslamcılık, Ulusçuluk, Sosyalizm, 1975.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi